Lalka w teatrze lalek

Słowa kluczowe: teatr lalek, lalka, teatr dla dzieci, teatr dziecięcy, wychowanie estetyczne

Abstrakt

Teatr jest stałym elementem edukacji dzieci i młodzieży. Jednak teatr lalek jako forma artystycznego dialogu prowadzonego za pośrednictwem formy plastycznej (lalki) nie cieszy się dziś zainteresowaniem pedagogów. Autorka artykułu postawiła sobie za cel przekonanie edukatorów do tej specyficznej formy teatru i jej możliwości komunikowania się z wychowankiem zarówno poprzez tworzenie spektaklu w ramach laboratorium teatralnego, przez rozmowę o spotkaniu z teatrem profesjonalnym, jak i jako sposób komunikacji interpersonalnej. Wykorzystując badania teatrologiczne i antropologiczne, analizuje możliwości budowania metafory teatralnej za pomocą lalki, a w oparciu o analizę recenzji i opisów widowisk lalkowych oraz obserwację własną współczesnej twórczości lalkowej – dokonuje przeglądu form lalek i sposobu ich istnienia w teatrze. Pokazuje ogromną różnorodność możliwości i wskazuje siłę pobudzania wyobraźni zarówno twórcy, jak i widza. Zwraca uwagę na najnowszą koncepcję „materialnego performansu”, który należy rozumieć jako swoisty dialog interpersonalny między kreatorem a odbiorcą za pośrednictwem materialnego obiektu. Z jednej strony mobilizuje się dzieci do zainteresowania realnym światem, który stanowi przecież naturalne środowisko człowieka. Ma to szczególne znaczenie w świecie zdominowanym przez nowe technologie i wirtualne światy. Z drugiej strony materialny pośrednik ma również walor terapeutyczny, to znaczy pozwala na szczerą i prawdziwą rozmowę, stając się wartościowym narzędziem w pracy edukatora.

Biogram autora

Ewa Zofia Tomaszewska, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie

ur. w 1961 roku w Katowicach, ukończyła studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej oraz na Wydziale Reżyserii Teatru Lalek w PWST im. A. Zelwerowicza w Warszawie Wydziały Lalkarskie w Białymstoku. Uczestniczyła w warsztatach teatralnych prowadzonych przez Petera Schumanna, Henka Boerwinkel’a i Richarda Bradshow’a. Reżyserowała sztuki w teatrach dla dzieci. Od 1990 pracuje w Zakładzie Edukacji Kulturalnej na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego. W 2007 uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych. Jest autorką ponad pięćdziesięciu publikacji dotyczących teatru zwłaszcza teatru dla dzieci, teatru dziecięcego i teatru lalek oraz książek: Jan Dorman, poeta teatru (Katowice 2010) i Jan Dorman – własną drogą (Katowice 2012) i Tam i z powrotem. Rzecz o lalkarskich kontaktach polsko-czechosłowackich i polsko-czesko-słowackich na Śląsku (Katowice 2014). Jest członkiem POLUNIMA (Polski Związek Lalkarski Międzynarodowej Unii Lalkarskiej), Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego oraz Fundacji Animacji Społeczno-Kulturalnej. 

Bibliografia

Gad M., Teatr szkolny jako jedna z form teatru amatorskiego i jego aspekty społeczno-wychowawcze – w opinii prowadzących grupy, praca magisterska, promotor: dr J. Skutnik, Uniwersytet Śląski, Cieszyn 2008.

Gloton R., Clero C., Twórcza aktywność dziecka, tłum. I. Wojnar, WSiP, Warszawa 1988.

Jurkowski H., Dzieje teatru lalek w Europie, t. II, PIW, Warszawa 1976.

Jurkowski H., Lalka teatralna jako trop, „Teatr Lalek” 33–34(1991)1–2.

Jurkowski H., Szkice z teorii teatru lalek, Polunima, Łódź 1993.

Kielar-Turska M., „…zobaczyć więcej, niż widać”: dziecko wobec zabawy dramatycznej i widowiska teatralnego, [w:] Dziecko i teatr w przestrzeni kultury, t. I: Teatr w świecie, red. M. Karasińska, G. Leszczyński, Centrum Sztuki Dziecka, Poznań 2007.

Kulesza M., Tomaszewska E., Rozmowa z Nieobecnym, cz. 2: Teatr lalek dla dzieci, Louktář (materiał przyjęty do druku).

Lévi-Strauss C., Myśl nieoswojona, tłum. A. Zajączkowski, Wydawnictwo KR, Warszawa 2001.

Łotman J., Lalki w systemie kultury, „Teatr Lalek” 29(1990)1.

Puppetry and Material Perfomance, red. D.N. Posner, C. Orenstein, J. Bell, Abingdon and New York, Routledge 2014.

Strzelecki Z., Polska plastyka teatralna, t. I, PIW, Warszawa 1963.

Taranienko Z., Teatr bez dramatu, Wydawnictwa COK, Warszawa 1979.

Tomaszewska E., Jan Dorman, własną drogą, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice 2012.

Wygotski L.S., Zabawa i jej rola w rozwoju psychicznym dziecka, tłum. A. Brzezińska, T. Czub, [w:] Wybrane prace psychologiczne, t. II: Dzieciństwo i dorastanie, red. A. Brzezińska, M. Marchow, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2002.

Opublikowane
2018-07-25
Jak cytować
Tomaszewska, E. Z. (2018). Lalka w teatrze lalek. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13(2(48), 183-194. https://doi.org/10.35765/eetp.2016.1348.10