Biografia rzeczy jako metoda badań nad zabawką dziecięcą
Abstrakt
W artykule podjęto próbę wykorzystania metody biografii rzeczy do badań nad zabawką dziecięcą. Celem tekstu jest pokazanie możliwości zastosowania wybranych elementów biografii rzeczy w badaniach historyczno-pedagogicznych nad zabawką dziecięcą. Kwestia ta jest istotna, ponieważ polega na spojrzeniu z innej perspektywy na ową rzecz (przedmiot materialny), która do tej pory w badaniach pełniła rolę tekstu poddawanego analizie zgodnie z założeniami konstruktywizmu. Głównym celem takiego podejścia była rekonstrukcja zabawek i zabaw dziecięcych w różnych okresach historycznych. Wprowadzenie do badań biografii rzeczy pozwoli pokazać linearny ciąg życia zabawki – od jej powstania, poprzez przebywanie w ręku dziecka, czas hibernacji, do jej powrotu do życia. W tekście pokazano przykładowe życie lalki „szrajerki” w tzw. długim trwaniu. Przedstawiono sposób wyrobu przedmiotu, jego cel, rynek zbytu (pierwsze życie zabawki), czas hibernacji oraz drugie życie „szrajerki” jako eksponatu muzealnego, części kolekcji prywatnej i zabawki w ręku dziecka. Ta ostatnia opcja przywraca podstawową funkcję lalki – funkcję ludyczną.
Bibliografia
Bujak J., Zabawki w Europie. Zarys dziejów – rozwój zainteresowań, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1988.
Dant T., Kultura materialna w rzeczywistości społecznej. Wartości, działania, style życia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
Domańska E., Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami, [w:] Kultura współczesna. Teoria, interpretacje, krytyka, materiały z seminarium: Rzeczy. Rekonesans antropologiczny, 2008, nr 3.
Domańska E., Problem rzeczy we współczesnej archeologii, [w:] Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, red. J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2008.
Gomułka I., Drewniane średniowieczne lalki z badań archeologicznych, [w:] Dawne i współczesne zabawki dziecięce, red. D. Żołądź-Strzelczyk, K. Kabacińska, Wydawnictwo Rys, Poznań 2010.
Gomułka I., Gry i zabawy – opracowanie naukowe stanowiska pl. Nowy Targ we Wrocławiu (w druku).
Gomułka I., Produkcja figurek glinianych koników na terenie Śląska, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, 2014, t. 56.
Gutowska-Adamczyk M., Kalendarze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.
Jakubiak K., Polskie badania historyczno-pedagogiczne nad dawnymi zabawkami dziecięcymi, [w:] Zabawka – przedmiot ludyczny i obiekt kolekcjonerski, red. K. Kabacińska-Łuczak, D. Żołądź-Strzelczyk, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2016.
Jones A., Archeological Theory and Scientific Practice, Cambirdge 2002.
Kabacińska K., Od grzechotki do… – słów kilka o zabawkach dziecięcych, „Studia Edukacyjne”, 2010, nr 11.
Kabacińska K., W co i jak bawiły się polskie dzieci w XVIII wieku?, [w:] Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne, t. 2, red. K. Jakubiak, W. Jamrożek, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2002.
Kabacińska K., Zabawy i zabawki dziecięce w osiemnastowiecznej Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007.
Kabacińska K., Zabawy i zabawki dziecięce w świetle polskiej nowelistyki pozytywistycznej, „Zabawy i Zabawki”, 2008, nr 1–4.
Kabacińska K., Zabawy i zabawki dziecięce w źródłach osiemnastowiecznych, [w:] Hominem quaerere. Człowiek w źródle historycznym, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.
Kabacińska-Łuczak K., Żołądź-Strzelczyk D. (red.), Zabawka – przedmiot ludyczny i obiekt kolekcjonerski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2016.
Kostyrko K., Kobiałka M., Mlekuž D., Nic, co zwierzęce, nie jest nam obce. Nieantropocentryczne ujęcie archeologii i badanie krajobrazów, http://biografia.archeo.edu.pl/wp/2015/10/14/nic-co-zwierzece-nie-jest-nam-obce (dostęp: 12.07.2016).
Kantor R., Zięzio R., Zabawy i zabawki w życiu polskich dzieci w XIX i XX wieku, [w:] Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz. II: Stulecia XIX i XX, red. E. Mazur, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2003.
Kobiałka D., Biografia rzeczy jako perspektywa badawcza, [w:] Kultura materialna średniowiecza w Polsce, red. P. Kucypery, S. Wadyla, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2008.
Kobiałka D., 2008, Z życia dwóch naszyjników. Problemy biograficznego podejścia do rzeczy, „Kultura Współczesna”, 2008, t. 57, nr 3.
Kopytoff I., Kulturowa biografia rzeczy – utowarowienie jako proces, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. M. Kempny, E. Nowicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Kowalska K. Tea, Droga drobnej zabawki od śmietnika do gablotki. Kolekcja jako drugie życie zabawek i zmiana perspektywy, [w:] Zabawka – przedmiot ludyczny i obiekt kolekcjonerski, red. K. Kabacińska-Łuczak, D. Żołądź-Strzelczyk, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2016.
Krajewski M., Wstęp, [w:] W stronę socjologii przedmiotów, red. tenże, Poznań 2005.
Latour B., Przedmioty także posiadają sprawczość, [w:] Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. E. Domańska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010.
Łach J., Polska lalką stała, czyli historia pewnej fabryki, [w:] Zabawka – przedmiot ludyczny i obiekt kolekcjonerski, red. K. Kabacińska-Łuczak, D. Żołądź-Strzelczyk, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2016.
Nawrot-Borowska M., Zabawy dzieci na wsi polskiej w 2. połowie XIX i na początku XX wieku w świetle literatury pamiętnikarskiej, „Przegląd Pedagogiczny”, 2011, nr 2.
Nawrot-Borowska M., Zabawy dzieci ziemiańskich w 2. połowie XIX i na początku wieku XX w świetle pamiętnikarstwa, „Biuletyn Historii Wychowania”, 2013, nr 29.
Nawrot-Borowska M., Zabawy i zabawki dziecięce w 2. połowie XIX i na początku XX wieku – wybrane problemy z wykorzystaniem grafik z epoki, „Biuletyn Historii Wychowania”, 2013, nr 30.
Olsen B., Kultura materialna po tekście: przywracanie obecności rzeczom, [w:] Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. E. Domańska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010.
Rydel J., Wspomnienia, Universitas, Kraków 1991.
Tańczuk R., Ars colligendi. Kolekcjonowanie jako forma aktywności kulturowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2011.
Wieczorek M., O greckich świątyniach z klocków. Lalkach-Murzynkach i kaliskich „szrajerkach”, czyli polskie wytwórstwo zabawek w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Zabawka – przedmiot ludyczny i obiekt kolekcjonerski, red. K. Kabacińska-Łuczak, D. Żołądź-Strzelczyk, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2016.
Żołądź-Strzelczyk D., Fryga, łątka i konik na patyku – zabawki naszych przodków, [w:] Sztuka dla dziecka. Tradycja we współczesności, red. G. Leszczyński, Centrum Sztuki Dziecka, Poznań 2011.
Żołądź-Strzelczyk D., „A cacek też dużo było”: zabawki dziecięce na ziemiach polskich w średniowieczu i w epoce nowożytnej, „Kwartalnik Historyczny”, 2013, nr 1.
Żołądź-Strzelczyk D., Gomułka I., Kabacińska-Łuczak K., Nawrot-Borowska M., Dzieje zabawek dziecięcych na ziemiach polskich do początku XX wieku, Wydawnictwo Chronicon, Poznań 2016.
Żołądź-Strzelczyk D., Kabacińska-Łuczak K., Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVIII wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2012.
Copyright (c) 2018 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
