Baśń w okowach edukacji

Słowa kluczowe: baśń, edukacja literacka, podręcznik edukacji wczesnoszkolnej

Abstrakt

W niniejszym tekście pochylam się nad kwestią wprowadzania dzieci w literaturę baśniową. Baśnie, inicjujące edukację literacką dzieci, w szkolnej rzeczywistości są zazwyczaj interpretowane jako typowe utwory dydaktyczne, a ich potencjał związany z oddziaływaniem na sferę emocjonalną i rozwijaniem wrażliwości estetycznej – niedoceniany. Celem badań uczyniłam poznanie sposobu wprowadzania baśni oraz prezentowania ich w wybranych podręcznikach edukacji wczesnoszkolnej. Przedmiotem analiz stały się My i nasz elementarz i My i nasza szkoła. Wybór powyższych książek wynikał z chęci poznania sposobów wykorzystywania baśni (bądź jej komponentów) propagowanych przez aktualnych twórców celów edukacji wczesno­ szkolnej. Rozważania te doprowadziły mnie do opisu odbioru po­przez  poznanie  (intelektualne,  realizacja  celów  dydaktycznych) i stanowią pierwszą część tekstu, której przeciwstawiam odbiór intuicyjny, wyrosły z interpretacji psychoanalitycznych. Wiedza mająca źródło w podejściu psychoanalitycznym może stanowić cenną podporę w konstruowaniu działań i warunków odbioru tekstów we wczesnej edukacji literackiej.

Bibliografia

Adrjan B., Kalinowska A. (2018). Cyfrowy świat w podręczniku dla klasy pierwszej szkoły podstawowej – analiza treści, „Problemy Wczesnej Edukacji / Issues In Early Educa­ tion” 2 (41), s. 60­68, DOI: 10.26881/pwe.2018.41.06.

Bettelheim B. (1985). Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, tłum. D. Danek, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Baluch A. (1993). Archetypy literatury dziecięcej, Wrocław: Wydawnictwo W. Bagiński i Synowie.

Baluch A. (2003). Od ludus do agora: rozważania o książkach dla dzieci i młodzieży i o sposobach lektury, które wiodą od zabawy do poważnej rozmowy o literaturze, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.

Baluch A. (2008). Od form prostych do arcydzieła, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Aka­demii Pedagogicznej.

Boćko M., Grzybowska A., Oleksy­Zborowska M. (2015). Edukacja zintegrowana. Poradnik dla nauczyciela klasy drugiej szkoły podstawowej. Część 3, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Bottigheimer R. (1996). Fairy tales and folk tales, [w:] P. Hunt (red.), International Companion Encyclopedia of Children’s Literatures, Abingdon: Taylor&Francis, s. 261­274.

Bourdieu P. (1991). Language and Symbolic Power, Cambridge: Harvard University Press.

Fairclough N. (1995). Critical Discourse Analysis. The Critical Study of Language, New York: Longman.

Gutierrez A. (2017). Mixed Magic: Global-local Dialogues in Fairy Tales for Young Readers, Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.

Hall E. (2016). Our Fabled Childhood: Reflections on the Unsuitability of Aesop to Children, [w:] K. Marciniak (red.), Our Mythical Childhood... The Classics and Literature for Children and Young Adults, Leiden–Boston: Brill, s. 171­182.

Kielar­-Turska M. (1992). Wartości baśni odkrywane przez dzieci i dorosłych, [w:] M. Kielar­-­Turska, M. Przetacznik­Gierowska (red.), Dziecko jako odbiorca literatury, Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 139­159.

Klus-­Stańska D. (2014). „Nasz elementarz” – krótki opis daru, który zubaża obdarowanych, „Problemy Wczesnej Edukacji / Issues In Early Education” 10/4(27), s. 24­44.

Książek­-Szczepanikowa A. (2003). Antropologiczny wymiar baśni, [w:] U. Chęcińska (red.), Barwy świata baśni, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 173­184.

Kunter A. (2012). Analiza dyskursu, tłum. M. Höffner, [w:] D. Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia. Tom 2, Warszawa: PWN.

Lorek M., Wollman L. (2017a). My i nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa I, część 1, Katowice: Fundacja „Nasz Elementarz”.

Lorek M., Wollman L. (2017b). My i nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa I, część 2, Katowice: Fundacja „Nasz Elementarz”.

Lorek M., Zatorska M. (2018a). My i nasza szkoła. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa II, część 1A, Katowice: Fundacja „Nasz Elementarz”.

Lorek M., Zatorska M. (2018b). My i nasza szkoła. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa II, część 2, Katowice: Fundacja „Nasz Elementarz”.

Lorek M., Zatorska M. (2019). My i nasza szkoła. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa III, część 2, Katowice: Fundacja Ekologiczna – Wychowanie i Sztuka „Elementarz”.

Łaciak B. (2011), Obraz świata i dzieciństwa w podręcznikach szkolnych, [w:] B. Łaciak (red.), Nowe społeczne wymiary dzieciństwa, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 320­353.

Ługowska J. (1981). Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Ługowska J. (2006). Baśń jako wprowadzenie do myślenia aksjologicznego, [w:] G. Lesz­czyński (red.), Kulturowe konteksty baśni. W poszukiwaniu straconego królestwa, T. 2, Poznań: Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, s. 27­40.

Nikolajeva M. (2008). Children’s and Household Tales. See Kinder- und Hausmärchen, [w:] D. Haase (red.), The Greenwood Encyclopedia of Folktales and Fairy Tales, Volumes 1–3, Westport, Connecticut: Greenwood Press, s. 185­194.

Pankowska D. (2009), Obraz systemu ról płciowych w polskich podręcznikach dla klas początkowych, [w:] L. Kopciewicz, E. Zierkiewicz (red.), Koniec mitu niewinności?, Warszawa: ENETEIA, s. 29­67.

Philips N., Hardy C. (2002). Discourse Analysis. Investigating Processes of Social Construction, London: Sage Publications.

Połeć J., Ochmańska B. (2016). Edukacja zintegrowana. Poradnik dla nauczyciela klasy trzeciej szkoły podstawowej. Część 2. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Propp W. (1928). Morfologia skazki, Leningrad: Academia.

Simonides D. (1973). Fantastyka baśni i innych tekstów folklorystycznych w życiu dziecka, [w:] H. Skrobiszewska (red.), Baśń i dziecko, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydaw­nicza, s. 110­133.

Sinko T. (1931). Hymny, fraszki, bajki, [w:] T. Sinko (red.), Literatura grecka. t. I, cz. 1, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, s. 178­193.

Szkudlarek T. (1997), Poststrukturalizm a metodologia pedagogiki, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Socjologia wychowania XIII – Nauki humanistyczno­społeczne”, 13 (317), s. 167­199.

Szyller A. (2018). Podręczniki zintegrowane dla edukacji wczesnoszkolnej – koncepcja autorów a perspektywa uczniowska, „Forum Pedagogiczne” 2, s. 59­72. DOI: 10.21697/fp.2018.2.05.

Teverson A. (2013). Fairy Tale, London: Routledge.

Wais J. (2007). Ścieżki baśni: symboliczne wędrówki do wnętrza duszy, Warszawa:ENETEIA.

Wais J. (2014). Bracia Grimm i siostra śmierć: o sztuce życia i umierania, Warszawa: ENETEIA.

Waksmund R. (2011). Od Ezopa do eposu dziecięcego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 1(11), s. 75­96.

Warner M. (2014). Once Upon a Time: A Short History of Fairy Tale, Oxford: OUP. Kindle edition.

Wasilewska A. (2012). Fantastyka baśniowa a dziecko – wychowanie czy manipulacja?, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Wiśniewska­Kin M. (2013). Dominacja a wyzwolenie. Wczesnoszkolny dyskurs podręcznikowy i dziecięcy, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Wrońska A. (2011), Bajka w służbie ideologii komunistycznej. Przypadek Jewgienija Piermiaka, „Ex Nihilo. Perdiodyk Młodych Religioznawców” 1(5), s. 87­99.

Wróblewska V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Zalewska E. (2013), Obraz świata w podręcznikach szkolnych dla klas początkowych, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Opublikowane
2020-07-16
Jak cytować
Kaliszewska-Henczel, M. (2020). Baśń w okowach edukacji. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 15(2(56), 23-36. https://doi.org/10.35765/eetp.2020.1556.02