Baśń w okowach edukacji
Abstrakt
W niniejszym tekście pochylam się nad kwestią wprowadzania dzieci w literaturę baśniową. Baśnie, inicjujące edukację literacką dzieci, w szkolnej rzeczywistości są zazwyczaj interpretowane jako typowe utwory dydaktyczne, a ich potencjał związany z oddziaływaniem na sferę emocjonalną i rozwijaniem wrażliwości estetycznej – niedoceniany. Celem badań uczyniłam poznanie sposobu wprowadzania baśni oraz prezentowania ich w wybranych podręcznikach edukacji wczesnoszkolnej. Przedmiotem analiz stały się My i nasz elementarz i My i nasza szkoła. Wybór powyższych książek wynikał z chęci poznania sposobów wykorzystywania baśni (bądź jej komponentów) propagowanych przez aktualnych twórców celów edukacji wczesno szkolnej. Rozważania te doprowadziły mnie do opisu odbioru poprzez poznanie (intelektualne, realizacja celów dydaktycznych) i stanowią pierwszą część tekstu, której przeciwstawiam odbiór intuicyjny, wyrosły z interpretacji psychoanalitycznych. Wiedza mająca źródło w podejściu psychoanalitycznym może stanowić cenną podporę w konstruowaniu działań i warunków odbioru tekstów we wczesnej edukacji literackiej.
Bibliografia
Adrjan B., Kalinowska A. (2018). Cyfrowy świat w podręczniku dla klasy pierwszej szkoły podstawowej – analiza treści, „Problemy Wczesnej Edukacji / Issues In Early Educa tion” 2 (41), s. 6068, DOI: 10.26881/pwe.2018.41.06.
Bettelheim B. (1985). Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, tłum. D. Danek, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Baluch A. (1993). Archetypy literatury dziecięcej, Wrocław: Wydawnictwo W. Bagiński i Synowie.
Baluch A. (2003). Od ludus do agora: rozważania o książkach dla dzieci i młodzieży i o sposobach lektury, które wiodą od zabawy do poważnej rozmowy o literaturze, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Baluch A. (2008). Od form prostych do arcydzieła, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Boćko M., Grzybowska A., OleksyZborowska M. (2015). Edukacja zintegrowana. Poradnik dla nauczyciela klasy drugiej szkoły podstawowej. Część 3, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Bottigheimer R. (1996). Fairy tales and folk tales, [w:] P. Hunt (red.), International Companion Encyclopedia of Children’s Literatures, Abingdon: Taylor&Francis, s. 261274.
Bourdieu P. (1991). Language and Symbolic Power, Cambridge: Harvard University Press.
Fairclough N. (1995). Critical Discourse Analysis. The Critical Study of Language, New York: Longman.
Gutierrez A. (2017). Mixed Magic: Global-local Dialogues in Fairy Tales for Young Readers, Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Hall E. (2016). Our Fabled Childhood: Reflections on the Unsuitability of Aesop to Children, [w:] K. Marciniak (red.), Our Mythical Childhood... The Classics and Literature for Children and Young Adults, Leiden–Boston: Brill, s. 171182.
Kielar-Turska M. (1992). Wartości baśni odkrywane przez dzieci i dorosłych, [w:] M. Kielar-Turska, M. PrzetacznikGierowska (red.), Dziecko jako odbiorca literatury, Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 139159.
Klus-Stańska D. (2014). „Nasz elementarz” – krótki opis daru, który zubaża obdarowanych, „Problemy Wczesnej Edukacji / Issues In Early Education” 10/4(27), s. 2444.
Książek-Szczepanikowa A. (2003). Antropologiczny wymiar baśni, [w:] U. Chęcińska (red.), Barwy świata baśni, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 173184.
Kunter A. (2012). Analiza dyskursu, tłum. M. Höffner, [w:] D. Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia. Tom 2, Warszawa: PWN.
Lorek M., Wollman L. (2017a). My i nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa I, część 1, Katowice: Fundacja „Nasz Elementarz”.
Lorek M., Wollman L. (2017b). My i nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa I, część 2, Katowice: Fundacja „Nasz Elementarz”.
Lorek M., Zatorska M. (2018a). My i nasza szkoła. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa II, część 1A, Katowice: Fundacja „Nasz Elementarz”.
Lorek M., Zatorska M. (2018b). My i nasza szkoła. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa II, część 2, Katowice: Fundacja „Nasz Elementarz”.
Lorek M., Zatorska M. (2019). My i nasza szkoła. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa III, część 2, Katowice: Fundacja Ekologiczna – Wychowanie i Sztuka „Elementarz”.
Łaciak B. (2011), Obraz świata i dzieciństwa w podręcznikach szkolnych, [w:] B. Łaciak (red.), Nowe społeczne wymiary dzieciństwa, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 320353.
Ługowska J. (1981). Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Ługowska J. (2006). Baśń jako wprowadzenie do myślenia aksjologicznego, [w:] G. Leszczyński (red.), Kulturowe konteksty baśni. W poszukiwaniu straconego królestwa, T. 2, Poznań: Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, s. 2740.
Nikolajeva M. (2008). Children’s and Household Tales. See Kinder- und Hausmärchen, [w:] D. Haase (red.), The Greenwood Encyclopedia of Folktales and Fairy Tales, Volumes 1–3, Westport, Connecticut: Greenwood Press, s. 185194.
Pankowska D. (2009), Obraz systemu ról płciowych w polskich podręcznikach dla klas początkowych, [w:] L. Kopciewicz, E. Zierkiewicz (red.), Koniec mitu niewinności?, Warszawa: ENETEIA, s. 2967.
Philips N., Hardy C. (2002). Discourse Analysis. Investigating Processes of Social Construction, London: Sage Publications.
Połeć J., Ochmańska B. (2016). Edukacja zintegrowana. Poradnik dla nauczyciela klasy trzeciej szkoły podstawowej. Część 2. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Propp W. (1928). Morfologia skazki, Leningrad: Academia.
Simonides D. (1973). Fantastyka baśni i innych tekstów folklorystycznych w życiu dziecka, [w:] H. Skrobiszewska (red.), Baśń i dziecko, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, s. 110133.
Sinko T. (1931). Hymny, fraszki, bajki, [w:] T. Sinko (red.), Literatura grecka. t. I, cz. 1, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, s. 178193.
Szkudlarek T. (1997), Poststrukturalizm a metodologia pedagogiki, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Socjologia wychowania XIII – Nauki humanistycznospołeczne”, 13 (317), s. 167199.
Szyller A. (2018). Podręczniki zintegrowane dla edukacji wczesnoszkolnej – koncepcja autorów a perspektywa uczniowska, „Forum Pedagogiczne” 2, s. 5972. DOI: 10.21697/fp.2018.2.05.
Teverson A. (2013). Fairy Tale, London: Routledge.
Wais J. (2007). Ścieżki baśni: symboliczne wędrówki do wnętrza duszy, Warszawa:ENETEIA.
Wais J. (2014). Bracia Grimm i siostra śmierć: o sztuce życia i umierania, Warszawa: ENETEIA.
Waksmund R. (2011). Od Ezopa do eposu dziecięcego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 1(11), s. 7596.
Warner M. (2014). Once Upon a Time: A Short History of Fairy Tale, Oxford: OUP. Kindle edition.
Wasilewska A. (2012). Fantastyka baśniowa a dziecko – wychowanie czy manipulacja?, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
WiśniewskaKin M. (2013). Dominacja a wyzwolenie. Wczesnoszkolny dyskurs podręcznikowy i dziecięcy, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wrońska A. (2011), Bajka w służbie ideologii komunistycznej. Przypadek Jewgienija Piermiaka, „Ex Nihilo. Perdiodyk Młodych Religioznawców” 1(5), s. 8799.
Wróblewska V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Zalewska E. (2013), Obraz świata w podręcznikach szkolnych dla klas początkowych, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Copyright (c) 2020 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
