Kluczowe znaczenie rozumienia zdrowia dla nawyków żywieniowych: porównania międzygrupowe i analiza korelacji wśród nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i wychowania przedszkolnego oraz studentów tego kierunku
Abstrakt
Celem badania była ocena: (1) różnic w zakresie nawyków żywieniowych wśród studentek i nauczycielek w kontekście ich statusu zawodowego, aktywności zawodowej, miejsca wykonywanej pracy, wieku oraz deklaracji, że zdrowe odżywianie (nie)jest dla nich jednym z pięciu najważniejszych kryteriów „bycia zdrowym”, (2) związków pomiędzy nawykami żywieniowymi a wiekiem i stażem pracy wśród kobiet dla których zdrowe odżywianie jest jednym z pięciu najważniejszych kryteriów zdrowia, jak wśród tych dla których nie jest ono tak istotne. W badaniu uwzględniono takie zmienne jak: nawyki żywieniowe, zdrowe odżywianie jako jedno z kryteriów „bycia zdrowym”, płeć, wiek, status zawodowy, aktywność zawodowa, miejsce pracy oraz staż pracy. Badaniem objęto 100 kobiet – 46 studentek i 54 nauczycielki (kierunek studiów: edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne). Do przeprowadzenia badań wykorzystano Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ; Juczyński, 2001) – narzędzie to służy do oceny zachowań zdrowotnych oraz Listę Kryteriów Zdrowia (LKZ; Juczyński, 2001) – narzędzie to służy do oceny sposobu definiowania zdrowia. Przeprowadzona analiza statystyczna wskazała na kluczową rolę definiowania zdrowia dla podejmowanych nawyków żywieniowych - istotnie lepszym funkcjonowaniem w tym kontekście charakteryzują się kobiety deklarujące, że zdrowe odżywianie jest dla nich podstawowym kryterium „bycia zdrowym”. Jedynym istotnym korelatem nawyków żywieniowych był wiek. Co więcej, związek ten był istotny tylko wśród kobiet, dla których zdrowe odżywianie jest jednym z pięciu najważniejszych kryteriów zdrowia. Uzyskane wyniki badań zwracają uwagę na to, jak ważne jest określenie kompetencji nauczycieli w zakresie zdrowia oraz umiejętności dydaktycznych w jego promowaniu.
Bibliografia
Asken M.J., (1979). Medical Psychology: Toward Definition, Classification and Organization. [w:] Professional Psychology, Vol. 10.
Atay E., Göktaş S., Emiral G.Ö., Dağtekin G., Zencirci S.A., Aygar H., Arslantaş D., Ünsal A., (21018). The health literacy level and eating behaviours of the teachers working at the city center of Eskisehir Turkey. [w:] International Journal of Research in Medical Sciences. http://dx.doi.org/10.18203/2320-6012.ijrms20175707
Chen Y.H., Yeh C.Y., Lai Y.M., Shyu M.I., Huang K.C., Chiou H.Y., (2009). Significant effects of implementation of health-promoting schools on schoolteachers’ nutrition knowledge and dietary intake in Taiwan. [w:] Public Health Nutrition, 13(4), 579-588.
Cooke L., (2004). The development and modification of children’s eating habits. [w:] British Nutrition Foundation, Nutr. Bull., 29, 31–35.
Curie C., Hurrelmann K., Settertobulte W., Smith R., Todd J., (2000). Health and Health Behaviour among Young People. Health Behaviour in School-aged Children: A WHO Cross-National Study (HBSC). WHO: Copenhagen.
Czarnecka M., Cierpiałkowska L., (2007). Naukowe a subiektywne koncepcje zdrowia i choroby wśród studentów i ich determinanty. [w:] Nowiny Lekarskie, 76, 2, 161-165.
Demel M. (1972). Nauczyciel zdrowia. Życie i dzieło doktora Stanisława Kopczyńskiego. Warszawa.
Domaradzki J., (2013) O definicjach zdrowia i choroby. [w:] Folia Medica Lodziensia, 40/1:5-29 .
Duda-Zalewska A., (2012). Zachowania zdrowotne nauczycieli a staż pracy w zawodzie. [w:] Hygeia Public Health 47(2):183-187.
Gacek M., (2002). Niektóre błędy żywieniowe nauczycieli wychowania fizycznego. [w:] Kultura Fizyczna, 1-2, 32-33.
Gacek, M. (2016). Umiejscowienie poczucia kontroli a zachowania żywieniowe grupy podkarpackiej młodzieży gimnazjalnej. [w:] Med Og Nauk Zdr., 22(3), 235-239. https://doi.org/10.5604/20834543.1220529
Gacek M., (2013). Locus of health control as a predictor of diet in pregnant women residing a small town and rural setting in Małopolska district. [w:] Rocz Panstw Zkl Hig; 64(4): 331-337.
Heszen-Klemens I., (1983): Psychologia medyczna. Główne kierunki badań. Katowice: Uniwersytet Śląski, s. 17.
Jovic-Vranes A., Bjegovic-Mikanovic V., Markinovic J., (2009). Functional health literacy among primary health-care patients: data from the Belgrade pilot study. [w:] Journal of Public Health.
Juczyński Z. (2001). Inwentarz Zachowań Zdrowotnych. [w:] Juczyński Z, Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Wyd. Pracownia testów psychologicznych Polskiego Towarzystwa, s. 112 – 122.
Juczyński Z., Ogińska-Bulik N., (2003). Zdrowie najważniejszym zasobem człowieka. [w:] Juczyński Z., Ogińska-Bulik N., (red). Zasoby osobiste i społeczne sprzyjające zdrowiu jednostki. UŁ, Łódź, s.11-15.
Kangalgil M., Yardimci H., Özçelik A., (2017). Evaluate the Eating Habits of Teachers Working in Various Primary Schools in Ankara. [w:] Journal of Scientific Research and Reports. DOI: 10.9734/JSRR/2017/36397
Kawczyńska- Butrym Z., (2001). Zdrowie i edukacja zdrowotna z perspektywy socjologii zdrowia. [w:] Teoretyczne podstawy edukacji zdrowotnej. Stan i oczekiwania. B. Woynarowska, M. Kapica (red), Warszawa, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej s. 54-59.
Kiefer I., Rathmanner T., Kunze M., (2005). Eating and dieting differences in men and women. [w:] The Journal of Men’s Health and Gender 2(2):194-201.
Kinsler J., Slusser W., Erausquin J. T., Thai C. L., Prelip M. (2012). Nutrition Knowledge and Self-Efficacy among Classroom Teachers from a Large Urban School District in Los Angeles County. [w:] Californian Journal of Health Promotion, 10(1), 117-124. https://doi.org/10.32398/cjhp.v10i1.1501
Kowalski M, Gaweł A. (2007). Zdrowie – wartość – edukacja. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Kurowska K., Horodecka A., (2014). Umiejscowienie kontroli zdrowia a oczekiwania pacjentów objętych opieką medyczną w POZ. [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, tom 8, nr 3, 105-116.
Lee S., (2010). Health literacy, health status and healthcare utilization of Taiwanese adults: results from a national survey. [w:] BMC Public Health 10(1):614.
Leventhal H., Diefenbach M., Leventhal E.A., (1992). Illness cognition: using common sense to understand treatment adherence and affect cognition interactions. [w:] Cognitive Therapy and Research 16(2): 143-163.
Leventhal H., Meyer D., Nerenz D., (1980). The common sense representation of illness danger. [w:] Medical Psychology 2: 7-30.
Martin R.E., Hoover L.C., Fox E.A., Lan W.Y., Ahmad M., (1998). Assessment of nutrition education of secondary Texas teachers. [w:] Journal of Family and Consumer Sciences Education, 16(2), 60-75.
Muszalik M., Zielińska-Więczkowska H., Kędziora-Kornatowska K., Kornatowski T., (2013). Ocena wybranych zachowań sprzyjających zdrowiu wśród osób starszych w oparciu o Inwentarz Zachowań Zdrowotnych Juczyńskiego w aspekcie czynników socjo-demograficznych. [w:] Problemy Higieny i Epidemiologii 94(3):509-513.
Neymotin F., Nemzer L.R. (2014). Locus of control and obesity. Frontiers in endocrinology, 5, 159. https://doi.org/10.3389/fendo.2014.00159
Ogińska-Bulik N., (2010). Czynniki sprzyjające rozwojowi zachowań kompulsywnych związanych z wykonywaniem czynności. [w:] Ogińska-Bulik N (red). Zachowania ryzykowne i szkodliwe dla zdrowia. AH-E, Łódź, s. 23-42.
Pérez-Rodrigo C., Klepp K.I., Yngve A., Sjostrom M., Stockley L., Aranceta J., (2001). The school setting: An opportunity for the implementation of dietary guidelines. [w:] Public Health Nutrition,4 (2B): 717-724.
Rafiroiu A.C., Evans A., (2005). Nutrition knowledge, attitudes and practices among nutrition educators in the south. [w:] American Journal of Health Studies, 20.1:1-14.
Raman, J., Smith, E., & Hay, P. (2013). The clinical obesity maintenance model: an integration of psychological constructs including mood, emotional regulation, disordered overeating, habitual cluster behaviours, health literacy and cognitive function. [w:] Journal of obesity, 2013, 240128. https://doi.org/10.1155/2013/240128
Raport z badań. (2012). Polacy o swoim zdrowiu oraz prozdrowotnych zachowaniach i aktywnościach. CBOS, Warszawa.
Rasińska R., (2012). Nawyki żywieniowe studentów w zależności od płci. [w:] Nowiny lekarskie 81,4, 354-359.
Sharma S., Dortch K. S., Byrd-Williams, C., Truxillio J. B., Rahman G. A., Bonsu P., Hoelscher D. (2013). Nutrition-related knowledge, attitudes, and dietary behaviors among head start teachers in Texas: a cross-sectional study. [w:] Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 113(4), 558–562. https://doi.org/10.1016/j.jand.2013.01.003
Sheeran P, Gollwitzer PM, Bargh JA. (2013). Nonconscious processes and health. [w:] Health Psychol, 32(5): 460-473.
St Leger L., (2001). Schools, health literacy and public health: possibilities and challenges. [w:] Health Promotion International 16(2):197-205.
Stankiewicz J., Bogdańska K., (2013). Ocena poziomu wiedzy żywieniowej pracowników przedszkoli w zakresie prawidłowego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym. [w:] Problemy Higieny i Epidemiologii 94(3):479-483.
Steptoe A, Gardner B, Wardle J. (2010). The role of behaviour in health. [w:] Health Psychol. French D, Kaptein A, Vedhara K, et al (eds). Blackwell, Oxford: 12-32.
Syrek E. (2000). Zdrowie w aspekcie pedagogiki społecznej, Wydawnictwo US, Katowice.
Tobiasz-Adamczyk B., (2000). Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wojciechowska J., (2010). Zachowania żywieniowe rodziców jako uwarunkowania samokontroli jedzeniowej u dzieci, [w:] Szewczyk L., Kulik A. (red.), Problemy psychosomatyki okresu rozwojowego i dorosłości. Proqurat, Lublin, s. 75–98.
Woynarowska B., (2008). Edukacja zdrowotna. Warszawa Wydawnictwo PWN.
Yacout D., (2015). Food safety among working and non-working women in Damanhour. [w:] Assiut Scientific Nursing Journal.
Copyright (c) 2020 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
