Czynniki stymulujące poznawanie sześcianu a proces tworzenia jego graficznego zapisu przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym - praktyczne uwagi dla nauczycieli

Słowa kluczowe: poznanie, czynniki, rysunek, sześcian, dzieci

Abstrakt

Celem prowadzonych badań było ustalenie skuteczności wprowadzania w proces rysowania przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym, czynników stymulujących poznawanie sześcianu. Zasadniczym przedsięwzięciem poznawczym podjętego postępowania badawczego stało się pytanie: jaka jest skuteczność odziaływania czynników (obserwacja, zróżnicowana kolorystyka, kontur, dotyk) wprowadzonych w proces tworzenia graficznego zapisu obserwowanego przez uczniów sześcianu? W badaniu zastosowano metodę analizy dokumentów, a dla niej przyjęte techniki analizy jakościowej i ilościowej, które umożliwiły wskazanie modeli oraz liczebność rysowanych przez kolejne grupy wiekowe dzieci sześcianów tworzonych w warunkach bezpośredniej obserwacji i przy angażowaniu zróżnicowanych czynników. Zebranym materiałem do badań były 593 rysunki sześcianów. Z przeprowadzonego postępowania badawczego wynika, że w procesie poznawania przez uczniów na poziomie edukacji wczesnoszkolnej sześcianu, skuteczność zgłębiania o nim wiedzy powinna być wzmacniana wskazanymi czynnikami, ze szczególnym uwzględnieniem roli dotyku. Należy przyjąć, że dzięki takim działaniom wzrasta efektywność poznawcza, nie tyko w stosunku do obserwowanego sześcianu, ale można założyć zwiększoną skuteczność poznawczą w stosunku do innych brył czy przedmiotów (np. martwej natury). Analiza treściowa i formalna zebranego do badań materiału oraz wysnute wnioski, mogą przyczynić się do nakreślenia dyrektyw pedagogicznych, które pozwolą nauczycielom na skuteczniejsze wprowadzanie uczniów w świat obiektów trójwymiarowych.

Biogram autora

Ewa Piwowarska, Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie

Ewa Piwowarska - dr hab., prof. UJD w Częstochowie

Dr hab. w dziedzinie nauki społeczne, w dyscyplinie pedagogika

Profesor nadzwyczajny, pracownik badawczo-dydaktyczny Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie (Polska), wieloletni pracownik Instytutu Edukacji Przedszkolnej i Szkolnej.

Zainteresowania badawcze koncentrują się wokół edukacji plastycznej prowadzonej w przedszkolach i szkołach podstawowych.  W ramach działalności naukowej opublikowała kilka monografii autorskich, m.in.: Modelowanie form przestrzennych przez dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (2018), Poznawanie i rysowanie brył przez dzieci w wieku 3-9 lat - ujęcie procesualne i edukacyjne (2019), współredagowała prace naukowe oraz opublikowała ponad setkę artykułów i rozdziałów w krajowych oraz zagranicznych opracowaniach naukowych. Opiekun naukowy kilkuset prac magisterskich i dyplomowych.

Bibliografia

Gruszczyk-Kolczyńska E. i Zielińska E. (2015). Dziecięca matematyka. Dwadzieścia lat później. Książka dla rodziców i nauczycieli starszych przedszkolaków. Centrum Edukacyjne Bliżej Przedszkola.

Jankowska, H. (1992). Rozwój czynności poznawczych u dzieci. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne

Kawiak, E. (2019). Heurystyczna metoda G. Polya a umiejętność rozwiązywania matematycznych zadań problemowych przez uczniów klas trzecich szkoły podstawowej. [Rozprawa doktorska.] Uniwersytet Śląski w Katowicach https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/9482/1/Kawiak_Heurystyczna_metoda_G_Polya.pdf

Kościelecki, S. (1979). Współczesna koncepcja wychowania plastycznego. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Lowenfeld, V. i Brittain, W.L. (1977). Twórczość a rozwój umysłowy dziecka (K. Polakowski, tłum.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Magnan, A. i Juan de Mendoza, J.-L. (1990). L’apprentissage de la representation graphique du cube chez des enfants de 6–7 ans. L’année Psychologique, 90/3, 329–344. http://www.persee.fr/doc/psy_0003-5033_1990_num_90_3_29409

Młodkowski, J. (1998). Aktywność wizualna człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Morejko, P. (1997). Kształcenie geometryczne w klasach początkowych. Nauczyciel i Szkoła, 1(2), 39–40. https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/nauczyciel-i-szkoa/1997-tom-1-2/nauczyciel_i_szkola-r1997-t1_2-s35-42.pdf

Pietrasiński, Z. (1969). Myślenie twórcze. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.

Piwowarska, E. (2019). Poznawanie i rysowanie brył przez dzieci w wieku 3–9 lat – ujęcie procesualne i edukacyjne. Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza.

Piwowarska, E. (2022). Wspomaganie procesu obserwacji i tworzenia rysunku brył przez dzieci w wieku 6–9 lat – wybrane problemy. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 17(2/65), 61–77. https://doi.org/10.35765/eetp.2022.1765.04

Piwowarska, E. (2025). Znaczenie poznania dotykowego w procesie rysowania brył przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Roczniki Pedagogiczne, 17(2), 33–44 [w druku].

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. (2024) W: Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 28 czerwca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Dz. U. 2024, poz. 996, zał. 1. https://ore.edu.pl/2024/09/podstawa-programowa-z-28-czerwca-2024-r/

Popek, S. (1999). Barwy i psychika. Percepcja, ekspresja, projekcja. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Swoboda, E. (2006). Przestrzeń, regularności geometryczne i kształty w uczeniu się i nauczaniu dzieci. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Szewczuk, W. (1979). Atlas psychologiczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Szmalec, J. (2023). Efektywność terapii integracji sensorycznej w usprawnianiu rozwoju ruchowego i kształtowaniu gotowości szkolnej u dzieci w wieku 5–6 lat. Przegląd Pedagogiczny, 2, 205–227. https://przegladpedagogiczny.ukw.edu.pl/archive/article/579/efektywnosc-terapii-integracji-sensorycznej

Strzemiński, W. (1969). Teoria widzenia. Wydawnictwo Literackie.

Thurstone, L.L. (1938). Primary mental abilities. The University of Chicago Press. https://archive.org/details/primarymentalabi00thur/page/n5/mode/2up

Tomala, J. (2023). Plastyka w edukacji wczesnoszkolnej. Oficyna Wydawnicza Impuls.

Zagórska, B. (2013). Znaczenie dotyku we wspomaganiu rozwoju dziecka oraz jego zastosowanie w wybranych rodzajach terapii. Kultura i Wychowanie, 5, 179–192. Kultura_i_Wychowanie-r2013-t5-s179-192.pdf

Opublikowane
2025-06-30
Jak cytować
Piwowarska, E. (2025). Czynniki stymulujące poznawanie sześcianu a proces tworzenia jego graficznego zapisu przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym - praktyczne uwagi dla nauczycieli. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 20(2(77), 91-105. https://doi.org/10.35765/eetp.2025.2077.06