Socjalizacja dziecka jako proces kształtowania tożsamości
Abstrakt
Czynniki społeczne oddziaływają na człowieka przez całe jego życie. Poprzez nie kształtuje on osobiste reguły funkcjonowania w środowisku społecznym, realizując role, które nie zawsze są całkowicie zgodne z wymaganiami społeczeństwa. Podejmowane są więc celowe działania, których zadaniem jest przekazanie norm kulturowych w ten sposób, aby jednostka je zaakceptowała jako warunki społecznego funkcjonowania. Zabiegi te nazywane są socjalizacją. Współcześnie pojawia się problem nieaktualności definiowania siebie, przez co proces socjalizacji jednostki staje się czymś indywidualnie wykreowanym. Zachodzi potrzeba ustanowienia nowej płaszczyzny oddziaływań socjalizacyjnych, którą wydaje się sam proces kształtowania tożsamości młodego człowieka. W artykule podjęto próbę analitycznego określenia uwarunkowań socjalizacji i związanego z nią procesu kształtowania tożsamości oraz odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest socjalizowanie dziecka z odwołaniem się do edukacji tożsamościowej? Przedstawiono analizę współczesnych interpretacji pojęć socjalizacji i tożsamości oraz wskazano na adekwatność ich odniesień do struktur osobowych. Wyróżniono dwa okresy socjalizacji (pierwotną i wtórną) oraz, zbieżne z tymi okresami, aspekty tożsamości: centralną-stabilną jako zamknięty konstrukt związany z socjalizacją pierwotną i peryferyjną-zmienną jako otwartą na zmiany i związaną z socjalizacją wtórną. Konfrontacja tych dwóch spojrzeń na związki socjalizacji z tożsamością pokazuje, jak ważne są rozstrzygnięcia teoretyczne w analizowanym obszarze. Mogą one stać się podstawą do zdefiniowania socjalizacji jako edukacji tożsamościowej.
Bibliografia
Batory A., Wielowymiarowe i dynamiczne Ja podstawą tożsamości, „Roczniki Psychologiczne” XV (2012)4.
Berger P.L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, tłum. J. Niżnik, wyd. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
Delsol Ch., Jak dzisiaj przekazywać wartości?, „Znak” (2005)2.
Dennett D., Rzeczywiste wzorce, tłum. M. Miłkowski, [w:] Analityczna metafizyka umysłu, red. M. Miłkowski, R. Poczobut, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2008.
Durkheim E., Zasady metody socjologicznej, tłum. J. Szacki, wyd. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016.
Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
Jarymowicz M., Psychologia tożsamości, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3, red. J. Strelau, Gdańskie Towarzystwo Psychologiczne, Gdańsk 2000.
Juszczyk-Rygałło J., Kształtowanie podmiotowości ucznia w relacji do jego tożsamości, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 11(2016)2(40), DOI: 10.14632/eetp.2016.11.40.13.
Kozielecki J., Psychologiczna teoria samowiedzy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1986.
Kuchciński M., Rola grupy rówieśniczej w procesie socjalizacji młodzieży, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania, Poznań 2011.
Luc J., Samowiedza czy samokreacja? O konsekwencjach nieaktualności pytań o siebie dla problemu samowiedzy, „Studia z Kognitywistyki i Filozofii Umysłu” 7(2013)1.
Marcia J.E., Identity in adolescence, [w:] Handbook of adolescent psychology, red. J. Andelson, Wiley, New York 1980.
Matczak A., Zarys psychologii rozwoju, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2003.
Mead M., Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego, tłum. J. Hołówka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Müller M.R., Entweder-Oder? Über Praktiken der Selbststilisierung und den postmodernen Mythos vom fragmentierten Selbst, [w:] Nomaden, Flaneure, Vagabunden. Wissensformen und Denkstile der Gegenwart, red. W. Gebhardt, R. Hitzler, Springer VS, Wiesbaden 2006.
Nowak M., Podstawy pedagogiki otwartej, Wydawnictwo KUL, Lublin 2000.
Obuchowski K., Człowiek intencjonalny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Pacholski M., Słaboń A., Słownik pojęć socjologicznych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków 2010.
Pilch T. (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 1, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2003.
Śliwerski B., Pedagogika ogólna: podstawowe prawidłowości, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2012.
Taylor Ch., Źródła współczesnej tożsamości, tłum. A. Kopacki, [w:] Tożsamość w czasach zmiany. Rozmowy w Castel Gandolfo, red. K. Michalski, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995.
Waszczyńska K., Wokół problematyki tożsamości, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” 6(2014).
Witkowski L., Tożsamość i zmiana. Epistemologia i rozwojowe profile w edukacji, Wydawnictwo Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji TWP, Wrocław 2010.
Zduniak A., Socjalizacja w kontekście nowoczesnego społeczeństwa, „Zeszyty Naukowe KUL” 221(2013)1.
Copyright (c) 2016 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
