Sztuka i ekspresja plastyczna na drodze poznania dziecka – próba konstrukcji narzędzia
Abstrakt
Artykuł podejmuje próbę skonstruowania autorskiego narzędzia deskrypcji dziecięcego procesu tworzenia dzieła plastycznego oraz oceny finalnego efektu tego procesu, jakim jest wytwór wizualny. Poszukiwanie sposobów poznawania dziecka jest jednym z zasadniczych wyzwań współczesnej pedagogiki wczesnoszkolnej, zwłaszcza kiedy podejmujemy kwestie wsparcia rozwoju najmłodszych o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Wymiar terapii implikuje bowiem konieczność dogłębnej diagnozy wychowanka, przy czym w tym kontekście istotny jest każdy przejaw jego funkcjonowania, w tym także ekspresja estetyczna. W części pierwszej Autorka skupia się przede wszystkim na wyjaśnieniu, czym jest ekspresja, zwłaszcza emocjonalna, będąca podstawą działań arteterapeutycznych. Dokonuje również przeglądu opracowań dotyczących terapii ekspresyjnej. Zaprezentowane narzędzie deskrypcji dziecięcego procesu tworzenia dzieła plastycznego jest propozycją zapisu danych potrzebnych do postawienia diagnozy. Artykuł jest adresowany przede wszystkim do wykwalifikowanych terapeutów, jest też głosem w dyskusji na temat kompetencji diagnostycznych nauczycieli i pedagogów szkolnych pracujących z dziećmi, których jedną z form ekspresji jest ekspresja artystyczna.
Bibliografia
Barker Ph., Metafory w psychoterapii. Teoria i praktyka. Część pierwsza, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1997.
Baum E., Terapia zajęciowa, Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2008.
Boyd D., Bee H., Psychologia rozwoju człowieka, tłum. J. Gilewicz, A. Wojciechowski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2008.
Churchland P.S., Braintrust: What Neuroscience Tells Us about Morality, Princeton University Press, Princeton 2011.
Dobrzyńska T., Mówiąc przenośnie... studia o metaforze, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1994.
Ekman P., Davidson R., Co wpływa na subiektywne doświadczanie emocji, [w:] Natura emocji. Podstawowe zagadnienia, red. P. Ekman, R. Davidson, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002.
Frith Ch., Law J., Cognitive Physiological Processes Underlying Drawing Skills, „Leonardo”, 28(1995)3, June-July.
Gołąb M., Spór o granice poznania dzieła muzycznego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2012.
Groth-Marnat G., Handbook of Psychological Assessment, Wiley, New York 1997.
Handford O., Karolak W. (red.), Zabawa (z) przedmiotami w twórczym rozwoju i arteterapii, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, Łódź 2008.
Kaplan F.F., Co może powiedzieć nam sztuka, a czego nie, [w:] Arteterapia. Podręcznik, red. C.A. Malchiodi, tłum. E. Bochenek, Harmonia Universalis, Gdańsk 2012.
Karolak W., Arteterapie: język wizualny w terapiach twórczości i sztuce, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2014.
Karolak W., Rysunek w arteterapiach, twórczości i sztuce, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2015.
Karolak W., Kaczorowska B. (red.), Arteterapia: od rozważań nad teorią do zastosowań praktycznych, Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź 2011.
Kay L., Research as Bricolage: Navigating in/between the Creative Arts Disciplines, „Music Therapy Perspectives”, 2015, December 24, DOI: 10.1093/mtp/miv041.
Kępiński A., Rytm życia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.
Kmita J., Kultura i poznanie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985.
Kossakowska M.,Wykorzystanie metafory w pracy terapeutycznej z dzieckiem, [w:] Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja, psychokorekcja, red. B. Kaja, t. I, Wydawnictwo WSP, Bydgoszcz 1997.
Krasoń K., Mazepa-Domagała B., Przestrzenie sztuki dziecka. Strategia intersemiotycznego i polisensorycznego wsparcia jednostek o obniżonej sprawności intelektualnej, Wydawnictwo „Librus”, Katowice 2003.
Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988.
Lewis M., Emocje samouświadamiające: zażenowanie, duma, wstyd, poczucie winy, [w:] Psychologia emocji, red. M. Lewis, J. Haviland-Jones, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Malchiodi C.A., Arteterapia i mózg, [w:] Arteterapia. Podręcznik, red. C.A. Malchiodi, tłum. E. Bochenek, Harmonia Universalis, Gdańsk 2012.
Malchiodi C.A., Terapia ekspresyjna i podejścia multimodalne, [w:] Arteterapia. Podręcznik, red. C.A. Malchiodi, tłum. E. Bochenek, Harmonia Universalis, Gdańsk 2012.
Miłobędzka K., W widnokręgu Odmieńca. Teatr, dziecko, kosmogonia, Biuro Literackie, Wrocław 2008.
Oatley K., Jenkins J., Zrozumieć emocje, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2003.
Oster G.D., Gould P., Rysunek w psychoterapii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1999.
Read H., Wychowanie przez sztukę, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1976.
Stern D., The motherhood constellation, Basic Books, New York 1995.
Strayer J., Children’s concordant emotions and cognitions in response to observed emotions, „Child Development”, (1993)64.
Szafraniec G., Między sztuką a terapią. Obszary poszukiwań, [w:] Dziecko i sztuka. Recepcja – edukacja – wsparcie – terapia, red. M. Knapik, współpr. K. Krasoń, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003.
Szulc W., Europejskie standardy edukacji arteterapeutów. Rola ECArTE i stowarzyszeń zawodowych, [w:] Arteterapia jako dyscyplina akademicka w krajach europejskich. Uniwersytet Wrocławski w ECArTE, red. W. Szulc, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2010.
Szulc W., Sztuka w służbie medycyny od antyku do postmodernizmu, Wydawnictwo Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego, Poznań 2001.
Tanaka M., Urhausen M.T., Rysowanie i opowiadanie historii w psychoterapii dzieci, [w:] Arteterapia. Podręcznik, red. C.A. Malchiodi, tłum. E. Bochenek, Harmonia Universalis, Gdańsk 2012.
Winnicott D.W., Therapeutic consultations in child psychiatry, Basic Books, New York
Wojnar I., Humanistyczne intencje edukacji, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 2000.
Copyright (c) 2016 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych: