Przejawy tradycyjnych i prorozwojowych modeli uczenia się w ocenianiu bieżącym i wypowiedziach nauczycieli wczesnoszkolnych

Słowa kluczowe: dziecięce uczenie się, modele oceniania, konstruktywna informacja zwrotna,, ocenianie kształtujące, edukacja wczesnoszkolna.

Abstrakt

Ocenianie jest ważnym procesem zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym. Przedmiotem badań były modele i cele oceniania bieżącego ujawniające się w praktykach i wypowiedziach nauczycieli klas I-III. Kontekst sformułowania celu badań własnych związany jest z rozumieniem oceniania jako jednego z elementów systemu dydaktycznego szkoły, realizowanego w niej modelu nauczania i przyjmowanych założeń, co do istoty dziecięcego uczenia się. Główny problem badawczy ujęto w pytaniu: Jak przejawiają się tradycyjne i prorozwojowe modele uczenia się w ocenianiu bieżącym i wypowiedziach nauczycieli wczesnoszkolnych? Wykorzystano podejście jakościowe z wywiadem indywidualnym częściowo ustrukturyzowanym i obserwacją jawną jako podstawowymi metodami badawczymi (badania etnograficzne). Obserwacja była wspierana analizą konwersacji nauczycielek z dziećmi w czasie codziennych zajęć. Przeprowadzono także analizę dokumentów (m.in. zeszytów uczniów). Badania pokazują, że w szkołach z modelem oceniania opartym na wartościowaniu procesu uczenia się, wykorzystuje się założenia i narzędzia oceniania kształtującego w sposób niejednorodny, co świadczy o zniekształceniu konstruktywistycznych koncepcji oceniania. Proces zmiany rozumienia procesu dziecięcego uczenia się w duchu paradygmatu konstruktywistycznego rysuje się w odległej perspektywie, choć wyraźnie widać oddolne jego ewolucje. Nauczycielki pracujące w szkole z tradycyjnym modelem oceniania nie znają założeń konstruktywistycznych procesu uczenia się

Biogram autora

Zuzanna Joanna Zbróg, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

dr hab. nauk społecznych w zakresie pedagogiki, profesor uczelni (Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Wcześniej nauczyciel dyplomowany w klasach I–III i oddziale przedszkolnym, logopeda; inicjatorka wielu innowacyjnych projektów dla uczniów klas I–III, odznaczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Autorka m.in. monografii "Identyfikowanie i zaspokajanie potrzeb społecnych w niepublicznych szkołach podstawowych" (Kraków, 2011), "Kompetencje nauczyciela w zakresie prowadzenia lekcji" (Kielce, 2013), "Wiedza pedagogiczna przyszłych nauczycieli w perspektywie teorii reprezentacji społecznych. Ujęcie dynamiczne" (Warszawa, 2019). Współredaktorka 11 monografii wieloautorskich oraz dwóch roczników Studiów Pedagogicznych UJK (t. 18 i t. 20). Opublikowała kilkadziesiąt artykułów naukowych, w tym w czasopismach The New Educational Review, Problemy Wczesnej Edukacji, Przegląd Badań Edukacyjnych, Kwartalnik Pedagogiczny, Zagadnienia Naukoznawstwa, Forum Oświatowe, Pedagogika Szkoły Wyższej. Koordynator w projektach finansowanych ze środków Unii Europejskiej, kierowanych do studentów i nauczycieli. Zainteresowania naukowe: pedagogika wczesnoszkolna, pedeutologia, dydaktyka; teoria reprezentacji społecznych, zbiorowe pisanie biografii. Redaktor naczelna kwartalnika dla nauczycieli Edukacja Wczesnoszkolna (od roku 2016). Rzeczoznawca MEN do spraw podręczników dla I etapu kształcenia (od roku 2005). Członek Zespołu Edukacji Elementarnej i sekcji Pedeutologia działających przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN.

Bibliografia

Angrosino, M. (2010). Badania etnograficzne i obserwacyjne (M. Brzozowska-Brywczyńska, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.

Białogońska, J. (2024). Ocenianie w klasach I–III w opiniach nauczycieli. Niepublikowana praca magisterska napisana pod opieką promotorską Zuzanny Zbróg. Uniwersytet Jana Kochanowskiego.

Ćwikła, E. (2021). Ocena opisowa w dyskursie kształtowania podmiotowości dziecka. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej. http://www.aps.edu.pl/wydawnictwo/publikacje-online/cwikla-edyta-ocena-opisowa-w-dyskursie-ksztaltowania-podmiotowosci-dziecka/

Filipiak, E. (2012). Rozwijanie zdolności uczenia się. Z Wygotskim i Brunerem w tle. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Jaskulska, S., Dopierała, A., Mruczyk, M., Racinowska, R. i Staszczuk, A. (2023). Ocenianie zachowania. Jak robić to lepiej? Trzy modele oceniania zachowania z komentarzem. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Kowalewski, M. (2021). Ocenianie wspierające w budowaniu jakości praktyki edukacyjnej szkoły. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Niemierko, B. (2023). Uczenie się oceniania. W: B. Niemierko i M.K. Szmigel (red.), Teraźniejszość i przyszłość oceniania szkolnego. XVI Krajowa Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej, Toruń, 22–24 października 2010 r. (s. 25–36). Grupa Tomami.

Nosowicz, E., Rodzewicz, J.A. i Knopik, T. (2024). Ocenianie dla rozwoju – od założeń do skutecznej praktyki. Instytut Badań Edukacyjnych. https://ibe.edu.pl/images/publikacje/Wspieranie%20Dostepnosci%20Edukacji/OCENIANIE%20ekspertyza%20E.Nosowicz%20A.Rodzewicz%20T.Knopikv2.pdf

OECD. (2005). Formative assessment: Improving learning in secondary classrooms. https://www.oecd.org/en/publications/formative-assessment_9789264007413-en.html

Okoń, W. (2007). Nowy słownik pedagogiczny (wyd. 10). Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Pilch, T. (red.). (2007). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 4, P. Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Rapley, T. (2010). Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów (A. Gąsior-Niemiec, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.

Sterna, D. (2016). Uczę się uczyć. Ocenianie kształtujące w praktyce. Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej.

Stróżyński, K. (2010). Ocenianie kształtujące w polskiej szkole. W: B. Niemierko i M.K. Szmigel (red.), Teraźniejszość i przyszłość oceniania szkolnego. XVI Krajowa Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej, Toruń, 22–24 października 2010 r. (s. 111–117). Grupa Tomami.

Szyling, G. (2011). Nauczycielskie praktyki oceniania poza standardami. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Szyling, G. (2019). Atrofia nieformalnej diagnostyki edukacyjnej we wczesnej edukacji. Między biernością i przemocą poznawczą w epoce ekspertów. Problemy Wczesnej Edukacji, 47(4), 58–69. https://doi.org/10.26881/pwe.2019.47.06

Szyling, G. (2020) Przeoczony dyskurs, czyli rzecz o konstruktywizmie i (z)marnowanych szansach oceniania wczesnoszkolnego. Problemy Wczesnej Edukacji, 51(4), 138–152. https://doi.org/10.26881/pwe.2020.51.11

Szyling, G. (2023). Uczenie się oceniania czy ocenianie jako uczenie się? Pytania o charakter i konteksty zmiany w ocenianiu szkolnym. W: B. Niemierko i M. Szmigel (red.), Diagnostyka edukacyjna oceniania szkolnego i akademickiego (s. 37–46). Tomami.

Tłuściak-Deliowska, A. i Czyżewska, M. (2020). Tu chodzi o wspieranie mojego ucznia… czyli Studium teoretyczno-empiryczne o ocenianiu kształtującym i klimacie szkoły. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Zajdel, K. (2019). Społeczne i indywidualne wymiary oceny szkolnej. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Opublikowane
2025-03-28
Jak cytować
Zbróg, Z. J., & Białogońska, J. (2025). Przejawy tradycyjnych i prorozwojowych modeli uczenia się w ocenianiu bieżącym i wypowiedziach nauczycieli wczesnoszkolnych. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 20(1(76), 35-55. https://doi.org/10.35765/eetp.2025.2076.02