Przejawy tradycyjnych i prorozwojowych modeli uczenia się w ocenianiu bieżącym i wypowiedziach nauczycieli wczesnoszkolnych
Abstrakt
Ocenianie jest ważnym procesem zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym. Przedmiotem badań były modele i cele oceniania bieżącego ujawniające się w praktykach i wypowiedziach nauczycieli klas I-III. Kontekst sformułowania celu badań własnych związany jest z rozumieniem oceniania jako jednego z elementów systemu dydaktycznego szkoły, realizowanego w niej modelu nauczania i przyjmowanych założeń, co do istoty dziecięcego uczenia się. Główny problem badawczy ujęto w pytaniu: Jak przejawiają się tradycyjne i prorozwojowe modele uczenia się w ocenianiu bieżącym i wypowiedziach nauczycieli wczesnoszkolnych? Wykorzystano podejście jakościowe z wywiadem indywidualnym częściowo ustrukturyzowanym i obserwacją jawną jako podstawowymi metodami badawczymi (badania etnograficzne). Obserwacja była wspierana analizą konwersacji nauczycielek z dziećmi w czasie codziennych zajęć. Przeprowadzono także analizę dokumentów (m.in. zeszytów uczniów). Badania pokazują, że w szkołach z modelem oceniania opartym na wartościowaniu procesu uczenia się, wykorzystuje się założenia i narzędzia oceniania kształtującego w sposób niejednorodny, co świadczy o zniekształceniu konstruktywistycznych koncepcji oceniania. Proces zmiany rozumienia procesu dziecięcego uczenia się w duchu paradygmatu konstruktywistycznego rysuje się w odległej perspektywie, choć wyraźnie widać oddolne jego ewolucje. Nauczycielki pracujące w szkole z tradycyjnym modelem oceniania nie znają założeń konstruktywistycznych procesu uczenia się
Bibliografia
Angrosino, M. (2010). Badania etnograficzne i obserwacyjne (M. Brzozowska-Brywczyńska, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Białogońska, J. (2024). Ocenianie w klasach I–III w opiniach nauczycieli. Niepublikowana praca magisterska napisana pod opieką promotorską Zuzanny Zbróg. Uniwersytet Jana Kochanowskiego.
Ćwikła, E. (2021). Ocena opisowa w dyskursie kształtowania podmiotowości dziecka. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej. http://www.aps.edu.pl/wydawnictwo/publikacje-online/cwikla-edyta-ocena-opisowa-w-dyskursie-ksztaltowania-podmiotowosci-dziecka/
Filipiak, E. (2012). Rozwijanie zdolności uczenia się. Z Wygotskim i Brunerem w tle. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Jaskulska, S., Dopierała, A., Mruczyk, M., Racinowska, R. i Staszczuk, A. (2023). Ocenianie zachowania. Jak robić to lepiej? Trzy modele oceniania zachowania z komentarzem. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Kowalewski, M. (2021). Ocenianie wspierające w budowaniu jakości praktyki edukacyjnej szkoły. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Niemierko, B. (2023). Uczenie się oceniania. W: B. Niemierko i M.K. Szmigel (red.), Teraźniejszość i przyszłość oceniania szkolnego. XVI Krajowa Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej, Toruń, 22–24 października 2010 r. (s. 25–36). Grupa Tomami.
Nosowicz, E., Rodzewicz, J.A. i Knopik, T. (2024). Ocenianie dla rozwoju – od założeń do skutecznej praktyki. Instytut Badań Edukacyjnych. https://ibe.edu.pl/images/publikacje/Wspieranie%20Dostepnosci%20Edukacji/OCENIANIE%20ekspertyza%20E.Nosowicz%20A.Rodzewicz%20T.Knopikv2.pdf
OECD. (2005). Formative assessment: Improving learning in secondary classrooms. https://www.oecd.org/en/publications/formative-assessment_9789264007413-en.html
Okoń, W. (2007). Nowy słownik pedagogiczny (wyd. 10). Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Pilch, T. (red.). (2007). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 4, P. Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Rapley, T. (2010). Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów (A. Gąsior-Niemiec, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sterna, D. (2016). Uczę się uczyć. Ocenianie kształtujące w praktyce. Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Stróżyński, K. (2010). Ocenianie kształtujące w polskiej szkole. W: B. Niemierko i M.K. Szmigel (red.), Teraźniejszość i przyszłość oceniania szkolnego. XVI Krajowa Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej, Toruń, 22–24 października 2010 r. (s. 111–117). Grupa Tomami.
Szyling, G. (2011). Nauczycielskie praktyki oceniania poza standardami. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Szyling, G. (2019). Atrofia nieformalnej diagnostyki edukacyjnej we wczesnej edukacji. Między biernością i przemocą poznawczą w epoce ekspertów. Problemy Wczesnej Edukacji, 47(4), 58–69. https://doi.org/10.26881/pwe.2019.47.06
Szyling, G. (2020) Przeoczony dyskurs, czyli rzecz o konstruktywizmie i (z)marnowanych szansach oceniania wczesnoszkolnego. Problemy Wczesnej Edukacji, 51(4), 138–152. https://doi.org/10.26881/pwe.2020.51.11
Szyling, G. (2023). Uczenie się oceniania czy ocenianie jako uczenie się? Pytania o charakter i konteksty zmiany w ocenianiu szkolnym. W: B. Niemierko i M. Szmigel (red.), Diagnostyka edukacyjna oceniania szkolnego i akademickiego (s. 37–46). Tomami.
Tłuściak-Deliowska, A. i Czyżewska, M. (2020). Tu chodzi o wspieranie mojego ucznia… czyli Studium teoretyczno-empiryczne o ocenianiu kształtującym i klimacie szkoły. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Zajdel, K. (2019). Społeczne i indywidualne wymiary oceny szkolnej. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych: