Ocenianie kształtujące w refleksji nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej - rozwój i zmiana w ujęciu autoetnograficznym
Abstrakt
Ocenianie kształtujące jest kluczowym elementem wspierania uczniów w procesie uczenia się. Uczniowie, świadomi celowości podejmowanych działań, mają szansę dokonywać samooceny, jak i otrzymywać konstruktywne informacje zwrotne. Całość działań nauczyciela i ucznia ma przyczynić się do kształtowania kompetencji kluczowych, w tym kompetencji uczenia się obu podmiotów. Podstawą świadomego rozwoju poprzez wprowadzanie zmian jest refleksyjność, rozumiana jako zdolność do namysłu nad podejmowanymi działaniami, twórczego i krytycznego myślenia. Artykuł porusza problematykę oceniania kształtującego w refleksji nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej. Celem badań było poznanie treści refleksji i zmian zachodzących w rozumieniu oceniania kształtującego jako elementu praktyki edukacyjnej. Zastosowano model refleksyjności opisany przez J. Szymczak. Prezentowane wyniki badań autoetnograficznych koncentrują się wokół doświadczeń osobistych autorki jako nauczycielki, która dostrzega różnorodne korzyści, jak i wyzwania, których dostarcza jej praktyka. Z perspektywy nauczycielki, dostrzeżony został prorozwojowy charakter oceniania kształtującego w odniesieniu do uczniów i ich nauczycieli. Przedstawione badania mogą stanowić zaproszenie do praktykowania refleksyjnego uczenia się poprzez wdrażanie koncepcji oceniania kształtującego.
Bibliografia
Anderson, L. (2014). Autoetnografia analityczna. Przegląd Socjologii Jakościowej, 10(3), 144–166.
Black, P. i Wiliam D. (1998). Assessment and classroom learning. Assessment in Education: Principles, Policy & Practice, 5(1), 7–74. https://doi.org/10.1080/0969595980050102
Brookhart, S.M. (2010). Formative assessment strategies for every classroom: An ASCD Action Tool (2nd ed.). ASCD.
Brzezińska, A. (2012). Ewaluacja w praktyce i systemie edukacji. Remedium, 2(228), 1–3.
Budzik, M. (2019). Ocenianie kształtujące. Praktyczne wskazówki dla nauczycieli. Forum Media Polska.
Ciechowska, M. (2020). Autoetnografia w perspektywie teorii Jack Mezirowa i możliwości wykorzystania jej w ustawicznym kształceniu refleksyjnych praktyków. Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 1, 29–40.
Ciechowska, M. i Szymańska, M. (2018). Wybrane metody jakościowe w badaniach pedagogicznych. Część I. Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
Ciechowska, M. i Szymańska, M. (red.). (2024). Autoetnografia w praktyce pedagogicznej. Wybrane przykłady konstruowania tożsamości. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie.
Ćwikła, E. (2019). Przykład oceniania kształtującego w edukacji wczesnoszkolnej jako element motywowania ucznia do nauki. W: M. Wiśniewska-Kin, J. Bonar i A. Buła (red.), Horyzonty dziecięcych znaczeń. Granice – rozpoznania – perspektywy (s. 137–150). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dróżka, W. (2011). Od pewności ku refleksyjności w zawodzie nauczycielskim. Przyczynek do dyskusji. Przegląd Pedagogiczny, 1(25), 135–151.
Dróżka, W. (2022). Refleksyjność w kontekście podmiotowości i sprawczości nauczyciela. Wnioski dla kształcenia nauczycieli. Rocznik Pedagogiczny, 45, 37–55.
Filipiak, E. (2019). Sieci współpracy i samokształcenia nauczycieli – pozory zmiany czy przestrzeń możliwości rozwoju kultury szkoły i jej uczestników. Kwartalnik Pedagogiczny, 64(1/251), 33–46.
Gołębniak, B.D. (2007), Doskonalenie nauczania poprzez badania. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (t. 2, s. 200–205). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hattie, J. (2009). Visible learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. Routledge.
Hattie, J. i Anderman E.M. (red.) (2013). International guide to student achievement. Routledge.
Henderson, E. (2017). Autoetnography in early childhood education and care: Narrating the heart of practice. Routledge.
Kacperczyk, A. (2014). Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii. Przegląd Socjologii Jakościowej, 10(3), 32-74.
Kubinowski, D. (2020). Trajektorie legitymizacji naukowej innowacyjnych metod pedagogicznych badań jakościowych: badanie w działaniu, badanie przez sztukę, autoetnografia. W: J. Madalińska-Michalak i A. Wiłkomirska (red.), Pedagogika i edukacja wobec kryzysu zaufania, wspólnotowości i autonomii (s. 443–456). Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Madalińska-Michalak, J. (2019). Autonomia nauczyciela: uwarunkowania prawne i rozwijanie kompetencji nauczyciela do bycia autonomicznym. Forum Oświatowe, 31(62/2), 11–26.
Makarewicz, M. (2023). Doświadczenia nauczycieli w zakresie wspierania motywacji do uczenia się w ujęciu teorii autodeterminacji. Problemy Wczesnej Edukacji, 1(56), 207–223.
Mizerek, H. (2020). Ewaluacje konstruktywistyczne. Implikacje dla wczesnej edukacji. Problemy Wczesnej Edukacji, 51(4), 75–86. https://doi.org/10.26881/pwe.2020.51.06
Muchacka, B. i Czaja-Chudyba, I. (2018). Bariery i ograniczenia w refleksyjnym rozwoju nauczycieli wczesnej edukacji. Forum Pedagogiczne, 8(2), 17–32. https://doi.org/10.21697/fp.2018.2.02
Nadolnik, I. (2015). Ocenianie kształtujące w edukacji wczesnoszkolnej. Próba odpowiedzi na oczekiwania rzeczywistości XXI wieku. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 10(36/2), 43–55.
Orland-Barak, L. (2005). Portfolios as evidence of reflective practice: what remains ‘untold’. Educational Research, 47(1), 25–44. https://doi.org/10.1080/0013188042000337541
Perkowska-Klejman, A. (2013). Modele refleksyjnego uczenia się. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 1(61), 75–90.
Perkowska-Klejman, A. (2019). Poszukiwanie refleksyjności w edukacji. Studium teoretyczno-empiryczne. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Perkowska-Klejman, A. (2021). Refleksyjne uczenie się jako odpowiedź na współczesne wyzwania edukacyjne. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 40(3), 7–23. https://doi.org/10.17951/lrp.2021.40.3.7-23
Pintal, D. (2022). Ocenianie kształtujące. Od koncepcji do praktycznej realizacji w klasie zróżnicowanej. Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Schön, D.A. (1987). Educating the reflective practitioner: Toward a new design for teaching and learning in the professions. Jossey‐Bass Publishers.
Sterna, D. (2018). W szkole jest OK. Ocenianie kształtujące w praktyce. Wydawnictwo Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Szempruch, J. (2018). Teoria i praktyka pedagogiczna w rozwoju zawodowym nauczyciela. W: E. Musiał i J. Malinowska (red.), Praktyki pedagogiczne przestrzenią i miejscem ewaluacji kompetencji przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji. Koncepcje – przemiany – rozwiązania (s. 15–25). Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Szyling, G. (2010). Ocenianie kształtujące, czyli o niejednoznaczności. W: B. Niemierko i M.K. Szmigel (red.), Teraźniejszość i przyszłość oceniania szkolnego (s. 118–129). Polskie Towarzystwo Diagnostyki Edukacyjnej.
Szymańska, M. (2019). Portfolio w kształceniu nauczycieli. Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
Szymczak, J. (2017). Refleksja nauczycieli wczesnej edukacji dotycząca pracy z uczniami (w perspektywie badań rekonstrukcyjnych). Studium teoretyczno-metodologiczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Tłuściak-Deliowska, A. i Czyżewska, M. (2018). Od funkcji oceniania do kultury samoregulowanego uczenia się, czyli rozprawa o ocenianiu kształtującym. Przegląd Pedagogiczny, 1, 69-81.
Tłuściak-Deliowska, A. i Czyżewska, M. (2020). Tu chodzi o wspieranie mojego ucznia… czyli studium teoretyczno-empiryczne o ocenianiu kształtującym i klimacie szkoły. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
