Dobrostan psychiczny uczniów i nauczycieli w założeniach programowych pedagogiki Gestalt
Abstrakt
Artykuł podejmuje tematykę dobrostanu psychicznego uczniów i nauczycieli w podstawowych założeniach teoretycznych pedagogiki Gestalt. Autorka odpowiada w artykule na pytanie, czy pedagogika Gestalt jako koncepcja edukacyjna koncentrująca się na pobudzaniu samoświadomości w zakresie własnych emocji, uczuć, doświadczeń ma potencjał wpływać na utrzymanie i wspieranie dobrostanu psychicznego dwóch głównych podmiotów procesu edukacyjnego. W procesie konstruowania wywodu zastosowano metodę problematyzacji uzupełnioną o analizę literatury przedmiotu. Koncepcja dobrostanu psychologicznego autorstwa Carol Ryff stała się matrycą, przez której pryzmat analizowano założenia pedagogiki Gestalt. Na jej podstawie wyodrębniono sześć wymiarów dobrostanu, takich jak: samoakceptacja, autonomia, panowanie nad otoczeniem, rozwój osobisty, pozytywne relacje z innymi, a także cel życiowy, których poszukiwano w założeniach pedagogiki Gestalt. Przeprowadzona analiza ukazuje, że w omawianej koncepcji edukacyjnej tkwi potencjał do pozytywnego oddziaływania na utrzymywanie codziennego dobrostanu psychicznego uczniów, a także nauczycieli. Fundamentalne pryncypia gestaltystów wskazują na tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi środowiska opartego na wolności, odpowiedzialności za siebie, a także stawiających na budowanie trwałych, pełnych szacunku, wyrozumiałości i zrozumienia relacji między uczniami a nauczycielami. Ponadto traktują oni każdy z podmiotów jako autonomiczną jednostkę mającą prawo do pełnego wyrażania siebie i swoich emocji, co oddziałuje na utrzymanie ich dobrostanu psychicznego.
Bibliografia
Ablewicz, K. (2013). Wartości antropologii, aksjologii i pedagogii Gestalt w perspektywie pedagoga. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, 66, 53–57.
Burow, O.A. (1991). Czym jest pedagogika Gestalt? W: Z. Kwieciński (red.), Nieobecne dyskursy. Cz. 1 (s. 133–143). Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Cieślińska, J. (2013). Poczucie dobrostanu i optymizmu życiowego kadry kierowniczej placówek oświatowych. Studia Edukacyjne, 27, 95–112.
Farnicka, M. i Liberska, H. (2015). Uwarunkowania poczucia dobrostanu psychicznego u dzieci w środowisku szkolnym. Problemy Wczesnej Edukacji, 31(4), 77–91. https://doi.org/10.5604/01.3001.0008.5648
Godawa, S. (2015). Pedagogika specjalna Gestalt w pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika, 11, 47–56.
Gołębniak, B.D. (2003). Nauczanie i uczenie się w klasie. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (t. 2, s. 158–205). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gołębniak, D.B. i Teusz, G. (1999). Edukacja poprzez język: o całościowym uczeniu się. Wydawnictwa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli.
Karamucka-Marcinkiewicz, M. (2021). Dobrostan ucznia jako stan wielostronnego pokoju. Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMY, 5(42), 5–8.
Karaś, D. (2019). Pojęcie i koncepcje dobrostanu: przegląd i próba uporządkowania. Studia Psychologica: Theoria et Praxis, 19(2), 5–23.
Karaś, D. i Cieciuch, J. (2017). Polska adaptacja kwestionariusza dobrostanu (Psychological Well-Being Scales) Caroll Ryff. Roczniki Psychologiczne, 20(4), 815–835.
Kasperek-Golimowska, E. (2012). Nadzieja i optymizm vs zwątpienie i pesymizm w kontekście „dobrego życia” w kulturze konsumpcji. Studia Edukacyjne, 19, 179–213.
Kulesza-Tałan, D. (2021). Jak wspierać dobrostan uczennic i uczniów w szkole? Przewodnik. Szkoła dla innowatora. Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Mellibruda, J. (2009). Teoria i praktyka terapii Gestalt. Instytut Psychologii Zdrowia.
Nikiel, Ł. (2024). Dobrostan szkolny ucznia: definicja, istotne czynniki i metody pomiaru. W: Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), (Nie)nowe problemy edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i o zróżnicowanych potrzebach. Kontrowersje – wyzwania – konsekwencje zaniechań (s. 83–100). Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Niśkiewicz, Z. (2016). Dobrostan psychiczny i jego rola w życiu człowieka. Studia Krytyczne, 3, 139–151.
Pierzchałka, Z. (2022). Nie wiem w psychoterapii Gestalt. W: W. Drath i B. de Barbaro (red.), Psychoterapia między widzeniem a niewidzeniem (s. 77–95). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Potaczek, J. (2021). Dobrostan ucznia. Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMY, 5(42), 11–12.
Pyżalski, J. (2010). Jakie działania można podejmować, by ograniczyć stres zawodowy nauczycieli? W: J. Pyżalski i D. Merecz (red.), Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli. Pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem (s. 47–52). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Ryff, C.D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081. https://doi.org/10.1037/0022-3514.57.6.1069
Ryff, C.D. (1995a). Psychological well-being in adult life. Current Directions in Psychological Science, 4(4), 99–104.
Ryff, C.D. (1995b). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719–727.
Ryff, C.D. (2014). Psychological well-being revisited: Advances in science and practice of eudaimonia. Psychotherapy and Psychosomatics, 83(1), 10–28. https://doi.org/10.1159/000353263
Ryff, C.D. (2017). Eudaimonic well-being, inequality, and health: Recent findings and future directions. International Review of Economics, 64(2), 159–178. https://doi.org/10.1007/s12232-017-0277-4
Sadowska, K. (2021). Dobrostan psychiczny dziecka w procesie edukacji szkolnej w czasach pandemii. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 16(5/63), 97–110. https://doi.org/10.35765/eetp.2021.1663.07
Sills, Ch., Fish, S. i Lapworth, P. (1999). Pomoc psychologiczna w ujęciu Gestalt (E. Bielawska-Batorowicz, tłum.). Instytut Psychologii Zdrowia – Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Śliwerski, B. (2015). Współczesne teorie i nurty wychowania. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Tomasiak-Wyszyńska, W. (2021). Dobrostan ucznia – kwestia szczególnie istotna. Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMY, 5(42), 9–10.
Żłobicki, W. (2003). Pedagogika Gestalt jako nurt pedagogiki humanistycznej. W: M. Prokosz (red.), Nauki pedagogiczne we współczesnej humanistyce (s. 235–246). Wydawnictwo Adam Marszałek.
Żłobicki, W. (2008). Edukacja holistyczna w podejściu Gestalt. O wspieraniu rozwoju osoby. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Żłobicki, W. (2019). Pedagogika Gestalt. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 625–636). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
