Dobrostan dziecka – konceptualizacja i metody pomiaru
Abstrakt
Artykuł ma charakter teoretyczny, koncentruje się na zagadnieniach definicyjnych, opisujących i porządkujących dobrostan zarówno od strony rozumienia pojęcia, jak i wyników badań w tym zakresie. Konstrukt teoretyczny dobrostanu sięga antycznej filozofii definiującej szczęśliwe życie w ujęciu hedonistycznym i eudajmonistycznym i prowadzi do współczesności poprzez propozycje psychologii pozytywnej. Współczesne ujęcie dobrostanu na gruncie nauki to częsta integracja obu tradycji teoretycznych i metodologicznych. Połączenie to pozwala na prowadzenie badań równocześnie nad dobrostanem obiektywnym jak i subiektywnym.
Badania nad dobrostanem dziecka zaprezentowano w artykule na przykładach dużych projektów oraz metaanaliz. Wyniki poszukiwań badawczych pozwoliły na identyfikację wielu predyktorów i korelatów poczucia dobrostanu u dzieci i młodzieży oraz wskazanie czynników ryzyka. Jako przykład narzędzia pomiaru dobrostanu w okresie rozwojowym zaprezentowano skalę Children’s Worlds Subjective Well-Being Scale (CW-SWBS) oraz Skalę Zadowolenia z Życia dla Dzieci (SWLS-C).
Wnioski z badań nad dobrostanem dzieci pozwalają na propozycje ich aplikacji w postaci programów wspierania zdrowia psychicznego oraz projektowania przyjaznego środowiska wychowawczego i edukacyjnego.
Bibliografia
Antonovsky, A. (2005). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować (H. Grzegołowska-Klarkowska, tłum.). Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Bauer, J.J., McAdams, D.P. i Pals, J.L. (2008). Narrative identity and eudaimonic well-being. Journal of Happiness Studies, 9, 81–104. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9021-6.
Bruck, S. i Ben-Arieh, A. (2020). La historia del estudio Children’s Worlds. Sociedad e Infancias, 4, 35–42. https://doi.org/10.5209/soci.68411
Campbell, A., Converse, P.E. i Rodgers, W.L. (1976). The quality of American life: Perceptions, evaluations, and satisfactions. Russell Sage Foundation.
Casas, F. i González-Carrasco, M. (2018). Subjective well-being decreasing with age: New research on children over 8. Child Development, 90(2), 375–394. https://doi.org/10.1111/cdev.13133
Chen, X., Cai, Z., He, J. i Fan, X. (2020). Gender differences in life satisfaction among children and adolescents: A meta-analysis. Journal of Happiness Studies, 21, 2279–2307. https://doi.org/10.1007/s10902-019-00169-9
Crous, G. (2017). Child psychological well-being and its associations with material deprivation and type of home. Children and Youth Services Review, 80, 88–95. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2017.06.051
Currie, C., Gabhainn, S.N., Godeau, E., Roberts, Ch., Smith, R., Currie, D., Picket, W., Richter, M., Morgan, A. i Barnekow, V. (red.). (2008). Inequalities in young people’s health: Health Behaviour in School-Aged Children international report from the 2005/2006 survey. World Health Organisation.
Czapiński, J. (red.). (2011). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Deci, E.L. i Ryan, R.M. (2008). Hedonia, eudaimonia, and well-being: An introduction. Journal of Happiness Studies, 9, 1–11. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9018-1.
De Caroli, M.E. i Sagone, E. (2016). Resilience and psychological well-being: Differences for affective profiles in Italian middle and late adolescents. Revista INFAD De Psicología International Journal of Developmental and Educational Psychology, 1(1), 149–160. https://doi.org/10.17060/ijodaep.2016.n1.v1.237
Diener, E., Emmons, R.A., Larsen, R.J. i Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71–75. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13
Ditzel, A.L., Chuecas, M.J., Bedin, L.M., Torres Vallejos, J., Villarroel, A., Benavente, M., Alfaro, J., • Sarriera, J.C. i Juarros Basterretxea, J. (2022). Access to material resources and the subjective well-being of children in Brazil and Chile. Child Indicators Research, 15, 447–465. https://doi.org/10.1007/s12187-021-09875-4
Emadpoor, L., Lavasani, M.G. i Shahcheraghi, S.M. (2016). Relationship between perceived social support and psychological well-being among students based on mediating role of academic motivation. International Journal of Mental Health and Addiction, 14, 284–290. https://doi.org/10.1007/s11469-015-9608-4
Fröhlich-Gildhoff, K. (2006). Freiburger Anti-Gewalt Training (FAGT). Kohlhammer.
Fröhlich-Gildhoff, K., Dörner, T. i Rönnau, M. (2012). Prävention und Resilienzförderung in Kindertagseinrichtungen. Ernst Reinhardt.
Gadermann, A., Schonert-Reichl, K.A. i Zumbo, B.D. (2010). Investigating validity evidence of the Satisfaction with Life Scale Adapted for Children. Social Indicators Research, 96(2), 229–247. https://doi.org/10.1007/s11205-009-9474-1.
Garcia, D. i Moradi, S. (2013). The affective temperaments and well-being: Swedish and Iranian adolescents’ life satisfaction and psychological well-being. Journal of Happiness Studies, 14, 689–707. https://doi.org/10.1007/s10902-012-9349-z
Garcia, D., Sagone, E., De Caroli, M.E. i Nima, A.A. (2017). Italian and Swedish adolescents: Differences and associations in subjective well-being and psychological well-being. PeerJ, 5, e2868. https://doi.org/10.7717/peerj.2868
Gómez-López, M., Viejo, C. i Ortega-Ruiz, R. (2019). Psychological well-being during adolescence: Stability and association with romantic relationships. Frontiers in Psychology, 10, 1772. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01772
Gómez-López, M., Viejo, C., Romera, E.M. i Ortega-Ruiz, R. (2022). Psychological well-being and social competence during adolescence: Longitudinal Association between the two Phenomena. Child Indicators Research, 15(3), 1043–1061. https://doi.org/10.1007/s12187-021-09899-w
Haranin, E.C., Huebner, E.S. i Suldo, S.M. (2007). Predictive and incremental validity of global anddomain-based adolescent life satisfaction reports. Journal of Psychoeducational Assessment, 25(2), 127–138. https://doi.org/10.1177/0734282906295620
Hoosen, P., Savahl, S., Adams, S. i Casas, F. (2024). A systematic review of children’s psychological well-being from a eudaimonic perspective: A narrative synthesis. Child Indicators Research, 17, 2577–2597. https://doi.org/10.1007/s12187-024-10174-x
Huebner, E.S., Funk, B.A. i Gilman, R. (2000). Cross-sectional and longitudinal psychosocial correlates of adolescent life satisfaction reports. Canadian Journal of School Psychology, 16(1), 53–64. https://doi.org/10.1177/082957350001600104
Jankowski, K.S. (2015). Is the shift in chronotype associated with an alteration in well-being? Biological Rhythm Research, 46(2), 237–248. https://doi.org/10.1080/09291016.2014.985000
Karaś, D., Cieciuch, J. i Keyes, C.L.M. (2014). The Polish adaptation of the Mental Health Continuum-Short Form (MHC-SF). Personality and Individual Differences, 69, 104–109. https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.05.011
Kärnä, A., Voeten, M., Little, T.D., Alanen, E., Poskiparta, E. i Salmivalli, C. (2012). Effectiveness of the KiVa Antibullying Program: Grades 1–3 and 7–9. Journal of Educational Psychology, 105(2), 535–551. https://doi.org/10.1037/a0030417
Keyes, C.L.M. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of Health and Social Behavior, 43(2), 207–222. https://doi.org/10.2307/3090197
Keyes, C.L.M. (2006). Mental health in adolescence: Is America’s youth flourishing? American Journal of Orthopsychiatry, 76(3), 395–402. https://doi.org/10.1037/0002-9432.76.3.395
Lee, R.L.T., Chan, S.W.C., Chong, Y.Y., Chau, S.W.H., Choi, K.C. I Chien, W.T. (2024). Effects of a SWELE program for improving mental wellbeing in children and adolescents with special educational needs: Protocol of a quasi-experimental study. BMC Pediatrics, 24, 800. https://doi.org/10.1186/s12887-024-05288-8
Liddle, I., i Carter, G.F. (2015). Emotional and psychological well-being in children: The development and validation of the Stirling Children’s Well-being Scale. Educational Psychology in Practice, 31(2), 174–185. https://doi.org/10.1080/02667363.2015.1008409
Linley, P.A., Maltby, J., Wood, A.M., Osborne, G. i Hurling, R. (2009). Measuring happiness: The higher order factor structure of subjective and psychological well-being measures. Personality and Individual Differences, 47(8), 878–884. https://doi.org/10.1016/j.paid.2009.07.010
Lucas, R., Diener, E., Suh, E. (1996). Discriminant validity of well-being measures. Journal of Personality and Social Psychology, 71(3), 616–628. https://doi.org/10.1037//0022-3514.71.3.616
Nearchou, F., Flinn, C., Niland, R., Subramaniam, S.S. i Hennessy, E. (2020). Exploring the impact of COVID-19 on mental health outcomes in children and adolescents: A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(22), 8479. https://doi.org/10.3390/ijerph17228479
Peterson, C. i Seligman, M.E.P. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification. American Psychological Association, Oxford University Press.
Rees, G., Goswami, H. i Bradshaw, J. (2010). Developing an index of children's subjective well-being in England. The Children’s Society. https://www.york.ac.uk/inst/spru/pubs/pdf/childswbSum.pdf
Rodman, A.M., Rosen, M.L., Kasparek, S.W., Mayes, M., Lengua, L., Meltzoff, A.N. I McLaughlin, K.A. (2021, 4 marca). Social experiences and youth psychopathology during the COVID-19 pandemic: A longitudinal study. PsyArXiv Preprint. https://doi.org/10.31234/osf.io/y8zvg
Ryff, C.D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081. https://doi.org/10.1037/0022-3514.57.6.1069.
Sagone, E. i De Caroli, M.E. (2014). Relationships between psychological well-being and resilience in middle and late adolescents. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 141, 881–887. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.05.154
Sagone, E., De Caroli, M.E., Indiana, M. i Fichera, S. (2018). Psychological well-being and self-efficacy in life skills among Italian preadolescents with positive body esteem: Preliminary results of an intervention project. Psychology, 9(6), 1383–1396. https://doi.org/10.4236/psych.2018.96084
Salmivalli, C., Garandeau, C.F., & Veenstra, R. (2012). KiVa anti-bullying program: Implications for school adjustment. W: A.M. Ryan i G.W. Ladd (red.), Peer relationships and adjustment at school (s. 279–305). IAP Information Age Publishing.
Sikorska, I., Sajdera, J. i Paluch-Chrabąszcz, M. (2017). Dzielne Dzieci! Wspieranie odporności psychicznej w wieku przedszkolnym. Wydawnictwo Edukacyjne.
Sikorska, I., Lipp, N., Wróbel, P. i Wyra, M. (2021). Adolescent mental health and activities in the period of social isolation caused by the COVID-19 pandemic. Advances in Psychiatry and Neurology/Postępy Psychiatrii i Neurologii, 30(2), 79–95. https://doi.org/10.5114/ppn.2021.108472
Skrzypiec, G. i Wyra, M. (2020). Global results of peer aggression and well-being study. W: G. Skrzypiec, M. Wyra i E. Didascalou (red.), A global perspective of young adolescents’ peer aggression and well-being (s. 43–64). Routledge.
Skrzypiec, G., Wyra, M., Topcu-Uzer, C., Sikorska, I., Sandhu, D., Romera, E.M., Olenik-Shemesh, D., Nery, M., Navarro-Rodríguez, Ch.D., Khlomov, K., Kavuk-Kalender, M., Heiman, T., Guarini, A., Didaskalou, E., Cefai, C., Brighi, A., Bravo-Sanzana, M., Bochaver, A., Bauman, S., … i Amri U. (2024). A global study of the wellbeing of adolescent students during the COVID-19 2020 lockdown. School Mental Health, 16(4), 1120–1140. https://doi.org/10.1007/s12310-024-09678-2
Strózik, D. i Strózik, T. (2020). Children’s Worlds National Report: POLAND. The Poznań University of Economics and Business. https://isciweb.org/wp-content/uploads/2020/03/Poland-National-Report-Wave-3.pdf
Strózik, D., Strózik, T. i Szwarc, K. (2016). The subjective well-being of school children: The first findings from the children’s worlds study in Poland. Children Indicator Research, 9(1), 39–50. https://doi.org/10.1007/s12187-015-9312-8.
Sun, X., Chan, D.W. i Chan, L.K. (2016). Self-compassion and psychological well-being among adolescents in Hong Kong: Exploring gender differences. Personality and Individual Differences, 101, 288–292. https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.06.011
Tatarkiewicz, W. (1998). Historia filozofii. T. 1: Filozofia starożytna i średniowieczna. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Trzebińska E. (2008). Psychologia pozytywna. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
United Nations Children’s Fund (UNICEF). (2007). Child poverty in perspective: An overview of child well-being in rich countries. Innocenti Research Centre.
Vaillant, G.E. (2012). Positive mental health: is there a cross-cultural definition? World Psychiatry, 11(2), 93–99. https://doi.org/10.1016/j.wpsyc.2012.05.006
Waterman, A.S., Schwartz, S.J. i Conti, R.J. (2008). The implications of two conceptions of happiness (hedonic enjoyment and eudaimonia) for the understanding of intrinsic motivation happiness study. Journal of Happiness Studies, 9(1), 41–79. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9020-7
Žukauskienė, R. (2014). Adolescence and well-being. W: Ben-Arieh A., Casas F., Frønes I., Korbin J.E (red.), Handbook of child well-being: Theories, methods and policies in global perspective (s. 1713–1738). Springer. https://doi.org/10.1007/978-90-481-9063-8_67
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
