Nauczyciel i „dobro ucznia” w ujęciu pedagogiczno-prawnym
Abstrakt
Artykuł ma na celu rozpoznanie ważnej w ujęciu pedagogicznym i prawnym kategorii „dobro ucznia” na tle formalnie wyznaczonych działań nauczyciela. Problem badawczy wyraża się w pytaniach: 1) Jaka jest treść kategorii „dobro ucznia/ dobro uczniów” w świetle przepisów regulujących działalność zawodową (obowiązki) nauczycieli? oraz a) Jakie obszary nauczycielskiej aktywności wiążą się w sposób formalny z analizowaną kategorią? b) Które z tych obszarów uwzględniają perspektywę „dobra ucznia/ uczniów” w ujęciu jednostkowym i/lub zbiorowym? Przedmiot analiz stanowią teksty aktów prawnych prawa krajowego, tj. ustawy i rozporządzenia w obszarze prawa oświatowego regulujące działalność nauczycieli z uwzględnieniem kategorii „dobro ucznia/uczniów” oraz literatura przedmiotu. Zastosowano metodę analizy treści dokumentów. Wyniki analiz wskazują na kilka obszarów działania nauczycieli formalnie łączonych z kategorią „dobro ucznia/ uczniów”, które dookreślają jej treść i ukazują nadrzędną rolę tej kategorii w działalności zawodowej nauczycieli. Są to obszary związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem, rozwojem indywidualnym, aktywnością, kształtowaniem pożądanych wartości i postaw oraz monitorowaniem realizacji obowiązków edukacyjnych.
Bibliografia
Arczewska, M. (2017). Dobro dziecka jako przedmiot troski społecznej. Zakład Wydawniczy NOMOS.
Babbie, E. (2009). Podstawy badań społecznych (W. Betkiewicz i in., tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Chauvin, T., Stawecki, T. i Winczorek, P. (2014). Wstęp do prawoznawstwa. Wydawnictwo C.H. Beck.
Cudny, J. (2022). Zasada dobra dziecka. Antidotum na bezradność. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gawroński, K. i Otręba, R. (2022). Jak czytać prawo (nie tylko) oświatowe? W: K. Gawroński i S.M. Kwiatkowski (red.), Meritum. Prawo oświatowe (s. 35–64). Wolters Kluwer.
Hanas, K. (2021). Konstrukcja normatywna „dobro dziecka” i jej sądowe stosowanie. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Helios, J. i Jedlecka, W. (2019). Diagnoza i ochrona dziecka z traumą rozwojową w polskim systemie prawa. Difin.
Helios, J. i Jedlecka, W. (2020). Przemoc instytucjonalna wobec dzieci. Kulturowe uzasadnienie przemocy instytucjonalnej. Difin.
Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych z dnia 20 listopada 1989 r. (1989). Dz. U. 1991, nr 120, poz. 526. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19911200526/T/D19910526L.pdf
Korzeniowski, Ł. (2023). Krótki przewodnik po prawach ucznia, czyli wprowadzenie do raportu. W: Ł. Korzeniowski (red.), Prawa ucznia w Polsce. Raport z badań (s. 15–36). Stowarzyszenie na rzecz Praworządności w Szkołach „Stowarzyszenie Umarłych Statutów”.
Kozak, M. (2013). Prawo dziecka do edukacji. Założenia pedagogiczno-prawne i bariery realizacyjne. Biuro Rzecznika Praw Dziecka.
Krüger, H.H. (2007). Metody badań w pedagogice (D. Sztobryn, tłum.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kusztal, J., (2018). Dobro dziecka w procesie resocjalizacji. Aspekty pedagogiczne i prawne. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Łukasiewicz, R., (2019). Dobro dziecka a interesy innych podmiotów w polskiej regulacji prawnej przysposobienia. Wolters Kluwer.
Osuch, M. i Bojarska, L. (2008). Prawa człowieka w szkole. Niezbędnik dyrektora. Wolters Kluwer.
Pilich, M. (2021a). Art. 35 [Obowiązek szkolny i obowiązek nauki]. W: M. Pilich i A. Olszewski, Prawo oświatowe. Komentarz (s. 221–223). Wolters Kluwer.
Pilich, M. (2021b). Art. 5 [Obowiązki nauczyciela]. W: M. Pilich i A. Olszewski, Prawo oświatowe. Komentarz (s. 52–53). Wolters Kluwer.
Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 25 sierpnia 2022 r. w sprawie oceny pracy nauczycieli. (2022). Dz. U. poz. 1822. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220001822/O/D20221822.pdf
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. (2002). Dz. U. 2020, poz. 1604. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200001604/O/D20201604.pdf
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. (2017a). Dz. U. 2020, poz. 2198. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200002198/O/D20202198.pdf
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. (2017b). Dz. U. 2023, poz. 1798. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230001798/O/D20231798.pdf
Rubacha, K. (2008). Metodologia badań nad edukacją. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Samborska, I. (2018). Perspektywa „dobra dziecka” w badaniach nad dzieciństwem. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13(4/50), 13–25. https://doi.org/10.35765/eetp.2016.1350.01
Stadniczeńko, J. (2015). Prawo dziecka do nauki – prawa w oświacie. W: S.L. Stadniczeńko (red.), Konwencja o prawach dziecka. Wybór zagadnień (artykuły i komentarze) (s. 157–176). Biuro Rzecznika Praw Dziecka.
Świgost, M. i Turczyk, M. (2018). Podejście mozaikowe w badaniu normatywnych kontekstów dzieciństwa. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13(4/50), 41–50. https://doi.org/10.35765/eetp.2016.1350.03
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. (2016). Dz. U. 2024, poz. 737 z późniejszymi zmianami. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000737/U/D20240737Lj.pdf
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. (1982). Dz. U. 2024, poz. 986 z późniejszymi zmianami. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000986/U/D20240986Lj.pdf
Ustawa z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka. (2000). Dz. U. 2023, poz. 292. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230000292/T/D20230292L.pdf
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. (1991). Dz. U. 2024, poz. 750 z późniejszymi zmianami. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000750/U/D20240750Lj.pdf
Wolanin, M. (2020). Prawa ucznia. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Wolanin, M. (2021). Obowiązki ucznia. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
