Indywidualizacja wartościowania jako proces kształtujący dojrzałość osobową dziecka
Abstrakt
Każdy człowiek żyje w świecie wartości. Życie samo w sobie jest procesem rozpoznawania i oceniania określonych wartości – jest nieustannym wartościowaniem polegającym na ustanawianiu wzajemnej relacji pomiędzy emocjonalnym zrozumieniem znaczenia wartości i racjonalnym poznaniu ich obiektywnego funkcjonowania w rzeczywistości. W artykule omówiono schemat procesów wartościowania w trakcie budowy indywidualnego systemu wartości, który tworzą dwie odrębne struktury wywodzące się z podwójnego odniesienia wartości do osoby i do istnienia. Są to: osobowość i metawartości. Osobowość jest elementem statycznym – raz ukształtowana w dzieciństwie może być jedynie w niewielkim stopniu korygowana w życiu dorosłym. Metawartości są elementami dynamicznymi – są przez całe życie tworzone, rozbudowywane i kategoryzowane w hierarchicznej strukturze zaspokajania potrzeb człowieka. W podsumowaniu artykułu przedstawiono krótką charakterystykę wychowania dojrzałej osobowości w oparciu o omówiony schemat indywidualnego wartościowania (edukacja aksjologiczna). Podstawą tych działań wychowawczych jest budowanie sytuacji aksjologicznych, na które dziecko będzie reagować, dokonując wyboru i zajmując w ten sposób aktywną postawę zarówno wobec świata, jak i wobec samego siebie.
Bibliografia
Ablewicz K. (2003). Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki antropologicznej. Studium sytuacji wychowawczej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Baranowska W. (2020). Teoria umysłu, oczekiwania społeczne a sytuacja osób z zaburzeniami w spektrum autyzmu, w tym z zespołem Aspergera, „Parezja”, nr 2, s. 49–61.
Białecka-Pikul M. (2005). Relatywizm myślenia młodzieży i młodych dorosłych jako przejaw rozwoju dojrzałej teorii umysłu, „Psychologia Rozwojowa”, t. 10, nr 3, s. 51–68.
Chałas K. (2017). Wartości w programie wychowawczym szkoły służące integralnemu rozwojowi i wychowaniu ucznia, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Chudy W. (2009). Filozofia wieczysta na czas przełomu, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Cichoń W. (1996). Wartość – człowiek – wychowanie. Zarys problematyki aksjologiczno-wychowawczej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Drenda L. (2016). Teoria wartości, wartość teorii, „Studia ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 259, s. 39–48.
Dziewiecki M. (1997). Kształtowanie postaw. Wolność, wartości, seksualność, Radom: Duszpasterstwo Nauczycieli i Wychowawców.
Gasiul H. (1987). Formalne cechy systemu wartości jako wskaźnik rozwoju osobowości. Studium empiryczne, Toruń: Wydawnictwo UMK.
Gołaszewska M. (1990). Istota i istnienie wartości. Studium o wartościach estetycznych na tle sytuacji aksjologicznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Haman M. (2002). Pojęcia i ich rozwój. Percepcja, doświadczenie i naiwne teorie, Warszawa: Matrix.
Janiga W. (2006). Funkcje wartości w osobowości, „Studia Warmińskie”, nr 43, s. 225–236.
Kość A. (1998). Relacja prawa i wartości w społeczeństwie otwartym, „Roczniki Nauk Prawnych”, t. 8, s. 107–116.
Kotłowski K. (1968). Filozofia wartości a zadania pedagogiki, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Łobocki M. (2009). Teoria wychowania w zarysie, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
McCrae R.R., Costa P.T. (2005). Osobowość dorosłego człowieka. Perspektywa teorii pięcioczynnikowej, tłum. B. Majczyna, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Neckar J. (2005), Stałość i zmiana osobowości w wieku dorosłym – perspektywa genetyki za-chowania, [w:] A. Niedźwieńska (red.), Zmiana osobowości. Wybrane zagadnienia, Kra-ków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 13–22.
Olbrycht K. (2012). Wychowanie do wartości – w centrum aksjologicznych dylematów współczesnej edukacji, „Paedagogia Christiana”, t. 1, s. 89–104.
Oleś P. (1981). Zagadnienie wartości w psychologii humanistycznej A.H. Maslowa i C.R. Rogersa, „Roczniki Filozoficzne”, t. 29, nr 4, s. 141–161.
Ostrowska U. (2006). Aksjologiczne podstawy wychowania, [w:] B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. 1: Podstawy nauk o wychowaniu, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, s. 391–415.
Ożóg T. (2004). Aksjologiczne problemy późnej dorosłości, [w:] J. Kostkiewicz (red.), Aksjolo-gia edukacji dorosłych, Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 61–78.
Panasiuk-Chodnicka A., Panasiuk B. (2008). Strategie rozwoju i kształtowania osobowości (próba rekonstrukcji technologii wychowania), „Studia Gdańskie. Wizje i Rzeczywistość”, t. 5, s. 44–66.
Scheler M. (2008). Resentyment a moralności, tłum. B. Baran, Warszawa: Fundacja Aletheia.
Smogorzewska J. (2016). Formy kształcenia a teoria umysłu. Czy środowisko edukacyjne może być jednym z czynników wpływających na rozwój teorii umysłu?, „Ruch Pedagogiczny”, nr 1, s. 17–35.
Tischner J. (2011). Myślenie według wartości, Kraków: Znak.
Wolicki M. (1989). Koncepcja wartości w analizie egzystencjalnej V.E. Frankla, „Collectanea Theologica”, nr 59 (2), s. 43–50.
Zuziak W. (2012). Aksjologia Louisa Lavelle’a wobec ponowoczesnego kryzysu wartości, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Żuk G. (2016). Edukacja aksjologiczna. Zarys problematyki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Copyright (c) 2022 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
