Indywidualizacja wartościowania jako proces kształtujący dojrzałość osobową dziecka

Słowa kluczowe: pedagogika, wychowanie, dziecko, osobowość, wartości, aksjologia, indywidualizacja

Abstrakt

Każdy człowiek żyje w świecie wartości. Życie samo w sobie jest procesem rozpoznawania i oceniania określonych wartości – jest nieustannym wartościowaniem polegającym na ustanawianiu wzajemnej relacji pomiędzy emocjonalnym zrozumieniem znaczenia wartości i racjonalnym poznaniu ich obiektywnego funkcjonowania w rzeczywistości. W artykule omówiono schemat procesów wartościowania w trakcie budowy indywidualnego systemu wartości, który tworzą dwie odrębne struktury wywodzące się z podwójnego odniesienia wartości do osoby i do istnienia. Są to: osobowość i metawartości. Osobowość jest elementem statycznym – raz ukształtowana w dzieciństwie może być jedynie w niewielkim stopniu korygowana w życiu dorosłym. Metawartości są elementami dynamicznymi – są przez całe życie tworzone, rozbudowywane i kategoryzowane w hierarchicznej strukturze zaspokajania potrzeb człowieka. W podsumowaniu artykułu przedstawiono krótką charakterystykę wychowania dojrzałej osobowości w oparciu o omówiony schemat indywidualnego wartościowania (edukacja aksjologiczna). Podstawą tych działań wychowawczych jest budowanie sytuacji aksjologicznych, na które dziecko będzie reagować, dokonując wyboru i zajmując w ten sposób aktywną postawę zarówno wobec świata, jak i wobec samego siebie.

Bibliografia

Ablewicz K. (2003). Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki antropologicznej. Studium sytuacji wychowawczej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Baranowska W. (2020). Teoria umysłu, oczekiwania społeczne a sytuacja osób z zaburzeniami w spektrum autyzmu, w tym z zespołem Aspergera, „Parezja”, nr 2, s. 49–61.

Białecka-Pikul M. (2005). Relatywizm myślenia młodzieży i młodych dorosłych jako przejaw rozwoju dojrzałej teorii umysłu, „Psychologia Rozwojowa”, t. 10, nr 3, s. 51–68.

Chałas K. (2017). Wartości w programie wychowawczym szkoły służące integralnemu rozwojowi i wychowaniu ucznia, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Chudy W. (2009). Filozofia wieczysta na czas przełomu, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Cichoń W. (1996). Wartość – człowiek – wychowanie. Zarys problematyki aksjologiczno-wychowawczej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Drenda L. (2016). Teoria wartości, wartość teorii, „Studia ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 259, s. 39–48.

Dziewiecki M. (1997). Kształtowanie postaw. Wolność, wartości, seksualność, Radom: Duszpasterstwo Nauczycieli i Wychowawców.

Gasiul H. (1987). Formalne cechy systemu wartości jako wskaźnik rozwoju osobowości. Studium empiryczne, Toruń: Wydawnictwo UMK.

Gołaszewska M. (1990). Istota i istnienie wartości. Studium o wartościach estetycznych na tle sytuacji aksjologicznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Haman M. (2002). Pojęcia i ich rozwój. Percepcja, doświadczenie i naiwne teorie, Warszawa: Matrix.

Janiga W. (2006). Funkcje wartości w osobowości, „Studia Warmińskie”, nr 43, s. 225–236.

Kość A. (1998). Relacja prawa i wartości w społeczeństwie otwartym, „Roczniki Nauk Prawnych”, t. 8, s. 107–116.

Kotłowski K. (1968). Filozofia wartości a zadania pedagogiki, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Łobocki M. (2009). Teoria wychowania w zarysie, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

McCrae R.R., Costa P.T. (2005). Osobowość dorosłego człowieka. Perspektywa teorii pięcioczynnikowej, tłum. B. Majczyna, Kraków: Wydawnictwo WAM.

Neckar J. (2005), Stałość i zmiana osobowości w wieku dorosłym – perspektywa genetyki za-chowania, [w:] A. Niedźwieńska (red.), Zmiana osobowości. Wybrane zagadnienia, Kra-ków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 13–22.

Olbrycht K. (2012). Wychowanie do wartości – w centrum aksjologicznych dylematów współczesnej edukacji, „Paedagogia Christiana”, t. 1, s. 89–104.

Oleś P. (1981). Zagadnienie wartości w psychologii humanistycznej A.H. Maslowa i C.R. Rogersa, „Roczniki Filozoficzne”, t. 29, nr 4, s. 141–161.

Ostrowska U. (2006). Aksjologiczne podstawy wychowania, [w:] B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. 1: Podstawy nauk o wychowaniu, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, s. 391–415.

Ożóg T. (2004). Aksjologiczne problemy późnej dorosłości, [w:] J. Kostkiewicz (red.), Aksjolo-gia edukacji dorosłych, Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 61–78.

Panasiuk-Chodnicka A., Panasiuk B. (2008). Strategie rozwoju i kształtowania osobowości (próba rekonstrukcji technologii wychowania), „Studia Gdańskie. Wizje i Rzeczywistość”, t. 5, s. 44–66.

Scheler M. (2008). Resentyment a moralności, tłum. B. Baran, Warszawa: Fundacja Aletheia.

Smogorzewska J. (2016). Formy kształcenia a teoria umysłu. Czy środowisko edukacyjne może być jednym z czynników wpływających na rozwój teorii umysłu?, „Ruch Pedagogiczny”, nr 1, s. 17–35.

Tischner J. (2011). Myślenie według wartości, Kraków: Znak.

Wolicki M. (1989). Koncepcja wartości w analizie egzystencjalnej V.E. Frankla, „Collectanea Theologica”, nr 59 (2), s. 43–50.

Zuziak W. (2012). Aksjologia Louisa Lavelle’a wobec ponowoczesnego kryzysu wartości, Kraków: Wydawnictwo WAM.

Żuk G. (2016). Edukacja aksjologiczna. Zarys problematyki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Opublikowane
2022-12-15
Jak cytować
Juszczyk-Rygałło, J. (2022). Indywidualizacja wartościowania jako proces kształtujący dojrzałość osobową dziecka. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 17(4(67), 37-51. https://doi.org/10.35765/eetp.2022.1767.03