System wartości przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji

Słowa kluczowe: system wartości, hierarchia wartości, wartości autoteliczne, wartości instrumentalne, nauczyciele, wczesna edukacja

Abstrakt

Artykuł przedstawia rezultaty badań nad wartościami z wykorzystaniem koncepcji badania wartości Miltona Rokeacha i Mirosława J. Szymańskiego. Zastosowano Skalę RVS oraz kwestionariusz „100 zdań – 100 opinii”. Przyjęto za L. Dyczewskim, R. Borowiczem i J. Mariańskim o spłaszczonym charakterze hierarchii wartości oraz braku w nich wyraźnych dominant. Celem badań było rozpoznanie hierarchii wartości autotelicznych i instrumentalnych oraz ich uwarunkowań. Problem główny badań wyrażono w pytaniu: Jaki jest system wartości przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji? Z uwagi na eksploracyjny charakter badań hipotezy formułowano jedynie na sposób operacyjny. Jako wartości centralne uznano m.in. prawdziwą przyjaźń, dojrzałą miłość, przyjemność, ambicję, uczynność, odpowiedzialność, zaś za peryferyjne - świat piękna, zbawienie, posłuszeństwo, szerokie horyzonty i wyobraźnię. W konkluzji poczynionych analiz stwierdzono dominację wartości stabilizacji nad wartościami postępu i transformacji. Hierarchia wartości badanych, zgodnie z przypuszczeniem ma charakter spłaszczony. Rezultaty badań uzupełniają badania innych autorów w zakresie problematyki wartości i wskazują na konieczność wzmocnienia edukacji aksjologicznej, zarówno na etapie wczesnej edukacji, jak też na każdym kolejnym jej poziomie.

Bibliografia

Allport G. W., Vernon P. E., Lindzey G. (1960). Study of Values. Manual (wyd. 3), Boston: Houghton Mifflin Company.

Brzozowski P. (1986). Polska wersja testu wartości Rokeacha i jej teoretyczne podstawy, „Przegląd Psychologiczny”, nr 2, s. 527–540.

Brzozowski P. (1989). Skala Wartości (SW). Polska adaptacja Value Survey Miltona Rokeacha, Podręcznik, Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne PTP.

Brzozowski P. (1995). Skala Wartości Schelerowskich – SWS. Podręcznik, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.

Chałas K., Winiarczyk E. (2018). Introcepcja wartości moralnych jako zadanie i wyzwanie dla nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, t. 37, z. 1, s. 143–157.

Cieciuch J. (2013). Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości, Warszawa: Wydawnictwo Liberi Libri.

Czerniawska M. (2018). Wolność” i „równość”, …a może „zbawienie”? Wartości determinujące postawy wobec ustroju ekonomicznego i kwestii socjalnych, „Prakseologia”, nr 160, s. 19–40.

Dakowicz L.A., Laskowska A.D. (2021). Wartości istotne w procesie edukacji wczesnoszkolnej. Opinie studentów pedagogiki Uniwersytetu w Białymstoku, „Zeszyty Naukowe KUL”, 64, nr 4 (256), s. 47–62.

Denek K. (1999). Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Dróżka W. (2016). Wartości w pracy zawodowej nauczycieli – w świetle badań empirycznych, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” , t. 35, z. 3, s. 51–73.

Gromkowska-Melosik A. (2013). Feminizacja zawodu nauczycielskiego – „różowe kołnierzyki” i paradoksy rynku pracy, „Studia Edukacyjne”, nr 25, s. 85–100.

Jeziorowski E. (1997). Preferowane i funkcjonujące wartości w zawodzie nauczyciela, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne”, z. 30, s. 51–58.

Kosiba G., Gacek M., Bogacz-Walancik A., Wojtowicz A. (2017). Wartości witalne w hierarchii wartości a styl życia studentów kierunków nauczycielskich, „Przegląd Badań Edukacyjnych. Educational Studies Review”, nr 24 (1), s. 21–40 https://apcz.umk.pl/PBE/article/view/PBE.2017.002/14004

Langier C., Siembida M. (2018). Wartości preferowane przez studentów edukacji wczesnoszkolnej i wychowania przedszkolnego, „Edukacja – Technika – Informatyka”, nr 4 (26), s. 403–409.

Langier C., Siembida M. (2019). Wychowanie dzieci do wartości we współczesnej rodzinie, „Wychowanie w Rodzinie”, t. 20, nr 1, s. 117–127.

Leszcz-Krysiak A. (2016). Kompetencja nauczyciela klas I–III do realizacji edukacji zdrowotnej. [w:] A. Pękala, A. Leszcz-Krysiak (red.), Tradycja — teraźniejszość — przyszłość w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, Częstochowa: Wydawnictwo Akademii Jana Długosza, s. 261–271.

Mały Rocznik Statystyczny Polski (2022). Concise Statistical Yearbook of Poland, Warszawa: GUS, s. 152. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/maly-rocznik-statystyczny-polski-2022,1,24.html

Oleś P. (2002). Z badań nad wartościami i wartościowaniem. Niektóre kwestie metodologiczne, „Roczniki Psychologiczne”, t. 5, s. 53–75.

Pilch T., Bauman T. (2001). Zasady badań pedagogicznych, strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Reykowski J., Eisenberg N., Stub E. (1990). Indywidualne i społeczne wyznaczniki wartościowania, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Rokeach M. (1973). The Nature of Human Values, New York: Free Press.

Szymański M. J. (2001). Kryzys i zmiana. Studia nad przemianami edukacyjnymi w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.

Szymański M. J. (2010). Indywidualizacja i zróżnicowanie społeczne w okresie późnej nowoczesności, [w:] M. J. Szymański, R. Kwiecińska (red.), Nauczyciel wobec zróżnicowań społecznych, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, s. 8–26.

Szymański M. J. (2012). Przemiany wartości w zmieniającym się świecie, „Debata Edukacyjna”, nr 5, s. 5–14.

Taradejna B. (2013). Wartości cenione przez nauczycieli a ich znaczenie w pracy pedagogicznej, „Studia z Teorii Wychowania. Półrocznik Zespołu Teorii Wychowania Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN”, 4/1 (6), s. 169–190.

Tatarkiewicz W. (1978). Parerga, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Wereszczyńska K. (2017). Kompetencje społeczne studentów edukacji wczesnoszkolnej i wychowania przedszkolnego, [w:] A. Kamińska, P. Oleśniewicz (red.), Edukacja jutra. Wartości – wychowanie – kształcenie, Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza Humanitas, s. 155–169.

Wereszczyńska K. (2019). „Społeczeństwo Otwarte” – czasopismo wspierające nauczycieli w wychowaniu uczniów do demokracji i obywatelskości, „Studia z Teorii Wychowania”, t. 10, nr 4 (29), s. 107–133.

Wojciechowska M. (2008a). Spójność systemu wartości rodziców z systemem wartości ich dzieci, Kielce: Wydawnictwo Stachurski.

Wojciechowska M. (2008b). Wartości młodszego i starszego pokolenia Polaków w okresie transformacji ustrojowej w Polsce, Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego.

Wojciechowska M. (2018). Wartości młodzieży i jej rodziców. W kręgu refleksji nad edukacją, Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.

Wojciechowska M., Wojciechowska B. (2022). Reflections on Health. Historical and Contemporary Contexts, Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.

Wojciszke B. (2016). Psychologia społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Opublikowane
2022-12-15
Jak cytować
Wojciechowska, M. (2022). System wartości przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 17(4(67), 67-79. https://doi.org/10.35765/eetp.2022.1767.05