Kompetencje społeczno-emocjonalne przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji

DOI: https://doi.org/10.35765/eetp.2024.1973.08
Słowa kluczowe: kompetencje społeczno-emocjonalne, społeczno-emocjonalne uczenie się, nauczyciel wczesnej edukacji, pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna, wczesna edukacja

Abstrakt

Badania polskie i międzynarodowe wykazują poważne zmiany w zachowaniu i samopoczuciu dzieci, młodzieży i dorosłych po okresie pandemii oraz w związku z narastającą presją sprostania oczekiwaniom współczesnego świata. Niezbędne staje się wprowadzenie na każdym etapie edukacji programów mających na celu systematyczne wzmacnianie odporności emocjonalnej uczniów i nauczycieli w szybko zmieniającej się rzeczywistości, w celu zachowania zdrowia oraz ukształtowania umiejętności lepszego radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. Celem artykułu jest przedstawienie wyników części badań międzykulturowych dotyczących kompetencji w zakresie społeczno-emocjonalnego uczenia się (Social and Emotional Learning, SEL), polskich przyszłych nauczycieli pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Główny problem badawczy ujęto w pytaniu: Z jakich kompetencji SEL, Twoim zdaniem, powinni korzystać nauczyciele, aby skutecznie uczyć swoich uczniów? Zastosowano podejście oparte na teorii ugruntowanej z wykorzystaniem oprogramowania NVivo do wspomaganej komputerowo analizy danych. Narzędzie badawcze stanowił kwestionariusz ankiety do badań jakościowych opracowany przez międzynarodową sieć badawczą CASEL (The Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning, casel.org). Przeprowadzone analizy dowiodły potrzeby, ale też możliwości systemowego rozwijania kompetencji zarówno intrapersonalnych, jak i interpersonalnych przyszłych nauczycieli w zakresie SEL jako podstawy nauczania tych umiejętności.

Biogram autora

Zuzanna Joanna Zbróg, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

dr hab. nauk społecznych w zakresie pedagogiki, profesor uczelni (Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Wcześniej nauczyciel dyplomowany w klasach I–III i oddziale przedszkolnym, logopeda; inicjatorka wielu innowacyjnych projektów dla uczniów klas I–III, odznaczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Autorka m.in. monografii "Identyfikowanie i zaspokajanie potrzeb społecnych w niepublicznych szkołach podstawowych" (Kraków, 2011), "Kompetencje nauczyciela w zakresie prowadzenia lekcji" (Kielce, 2013), "Wiedza pedagogiczna przyszłych nauczycieli w perspektywie teorii reprezentacji społecznych. Ujęcie dynamiczne" (Warszawa, 2019). Współredaktorka 11 monografii wieloautorskich oraz dwóch roczników Studiów Pedagogicznych UJK (t. 18 i t. 20). Opublikowała kilkadziesiąt artykułów naukowych, w tym w czasopismach The New Educational Review, Problemy Wczesnej Edukacji, Przegląd Badań Edukacyjnych, Kwartalnik Pedagogiczny, Zagadnienia Naukoznawstwa, Forum Oświatowe, Pedagogika Szkoły Wyższej. Koordynator w projektach finansowanych ze środków Unii Europejskiej, kierowanych do studentów i nauczycieli. Zainteresowania naukowe: pedagogika wczesnoszkolna, pedeutologia, dydaktyka; teoria reprezentacji społecznych, zbiorowe pisanie biografii. Redaktor naczelna kwartalnika dla nauczycieli Edukacja Wczesnoszkolna (od roku 2016). Rzeczoznawca MEN do spraw podręczników dla I etapu kształcenia (od roku 2005). Członek Zespołu Edukacji Elementarnej i sekcji Pedeutologia działających przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN.

Bibliografia

Appelt, K. i Jabłoński, S. (2017). Miejsce kompetencji społeczno-emocjonalnych w edukacji wczesnoszkolnej. Psychologia Wychowawcza, 11, 64–82. https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.5505

Appelt, K. i Wojciechowska, J. (2016). Zmiany społeczno-kulturowe jako kontekst wkraczania w dorosłość. W: A. Brzezińska i W. Syska (red.), Ścieżki wkraczania w dorosłość (s. 105–127). Wydawnictwo UAM.

Bałachowicz, J. (2023). Doświadczenie sytuacji kryzysowej spowodowanej pandemią w dyskursie uczniów. W: J. Bałachowicz i Z. Zbróg (red.), Codzienność/niecodzienność szkolna w czasie pandemii COVID-19 w dyskursie uczniów edukacji wczesnoszkolnej (s. 67–92). Wydawnictwo APS.

Bałachowicz, J. i Zbróg, Z. (red.). (2023a). Codzienność/niecodzienność szkolna w czasie pandemii COVID-19 w dyskursie uczniów edukacji wczesnoszkolnej. Wydawnictwo APS.

Bałachowicz, J. i Zbróg, Z. (2023b). Współtworzenie wiedzy o świecie codziennym dzieci w młodszym wieku szkolnym w czasie pandemii COVID-19 – konkluzje. W: J. Bałachowicz i Z. Zbróg (red.), Codzienność/niecodzienność szkolna w czasie pandemii COVID-19 w dyskursie uczniów edukacji wczesnoszkolnej (s. 319–333). Wydawnictwo APS.

Brackett, M.A. i Rivers, S.E. (2014). Transforming students’ lives with social and emotional learning. W: R. Pekreun i L. Linnenbrink-Garcia (red.), International handbook on emotions in education (s. 368–388). Routledge.

CASEL. (2013). CASEL guide: Effective social and emotional learning programs. Preschool and elementary school edition. CASEL. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED581699.pdf

Creswell, J.W. (2013). Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane (J. Gilewicz, tłum.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Dalton, L., Rapa, E. i Stein, A. (2020). Protecting the psychological health of children through effective communication about COVID-19. The Lancet. Child and Adolescent Health, 4(5), 346–347. https://doi.org/10.1016/S2352-4642(20)30097-3

Domagała-Zyśk, E., Knopik, T. i Oszwa, U. (2017). Diagnoza funkcjonalna rozwoju społeczno-emocjonalnego uczniów w wieku 9–13 lat. Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Duszczyk, M. i Kaczmarczyk, P. (2022). Wojna i migracja: napływ uchodźców wojennych z Ukrainy i możliwe scenariusze na przyszłość. Newsletter of Centre of Migration Research, 4(39), 1–14. https://www.migracje.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/04/Spotlight-APRIL-2022-PL.pdf

Gimbert, B.G., Miller, D., Herman, E., Breedlove, M. i Molina, C.E. (2021). Social emotional learning in schools: The importance of educator competence. Journal of Research on Leadership Education, 18(1), 1–37. https://doi.org/10.1177/19427751211014920

Glatz, C. i Eder, A. (2020). Patterns of trust and subjective well-being across Europe: New insights from repeated cross-sectional analyses based on the European Social Survey 2002–2016. Social Indicators Research, 148, 417–439. https://doi.org/10.1007/s11205-019-02212-x

Jaskulska, S., Jankowiak, B., Marciniak, M. i Klichowski, M. (2022). Assessment of physical well-being and leisure time of Polish students during the COVID-19 outbreak. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(14), 8358. https://doi.org/10.3390/ijerph19148358

Klus-Stańska, D. (2019). Pedagogika wczesnej edukacji. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 267-286). Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kruszewska, A. i Nazaruk, S.K. (2020). Wróć do szkoły sześciolatku – czyli o kompetencjach społecznych i emocjonalnych dzieci w świetle badań. Rocznik Lubelski, 46(1), 91–103. https://doi.org/10.34768/rl.2020.v461.07

Kwiatkowski, S.T. (2015). Kształtowanie kompetencji społecznych nauczycieli wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego. Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 4, 169–176. https://edukacjaustawicznadoroslych.eu/pliki/2015/edu_4_2015.pdf

Kwiatkowski, S.T. (2016). Idea edukacji społeczno-emocjonalnej jako narzędzie optymalizujące efektywność procesu kształcenia uczniów i nauczycieli. Studia z Teorii Wychowania, 2(15), 109–136. https://sztw.chat.edu.pl/resources/html/article/details?id=169017&language=pl

Mariani, M., Berger, C., Koerner, K. i Sandlin, C. (2016). Operation occupa¬tion: A college and career readiness intervention for elementary students (Practitioner-focused research). Professional School Counseling, 20(1), 65–76. https://doi.org/10.5330/1096-2409-20.1.65

Mołodecka, A. (2020). Problem zaburzeń zdrowia psychicznego młodzieży w dobie pandemii z perspektywy psychologii. Youth in Central and Eastern Europe, 7(11), 88–92. https://doi.org/10.24917/ycee.2020.11.88-92

Nowak, W. i Szalonka, K. (red.). (2021). Zdrowie i style życia: ekonomiczne, społeczne i zdrowotne skutki pandemii. E-Wydawnictwo.

Przybylska, I. (2018). Dyskursy o emocjach – pedagogika i codzienność szkolna. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Racine, N., McArthur, B.A., Cooke, J.E., Eirich, R., Zhu, J. i Madigan, S. (2021). Global prevalence of depressive and anxiety symptoms in children and adolescents during COVID-19: A meta-analysis. JAMA Pediatrics, 175(11), 1142–1150. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2021.2482

Rogers, J.P., Chesney, E., Oliver, D., Begum, N., Saini, A., Wang, S., McGuire, P., Fusar-Poli, P., Lewis, G. i David, A.S. (2021). Suicide, self-harm and thoughts of suicide or self-harm in infectious disease epidemics: A systematic review and meta-analysis – corrigendum. Epidemiology and Psychiatric Sciences, 30, e41. https://doi.org/10.1017/S2045796021000354

Rosanbalm, K. (2021). Social and emotional learning during COVID-19 and beyond: Why it matters and how to support it. Hunt Institute. https://hunt-institute.org/wp-content/uploads/2021/02/HI-Duke-Brief-SEL-Learning-During-COVID-19-Rosanbalm.pdf

Sikorska, M. (2022, 21 października). A school year marked by uncertainty impacts the mental health of children. SOS Children’s Village. https://www.sos-childrensvillages.org/news/poland-mental-helth

Starzyńska-Rosiecka, D. (2023, 30 stycznia). Samobójstwa dzieci. Zatrważające statystyki. Polska Agencja Prasowa. https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1528416%2Csamobojstwa-dzieci-zatrwazajace-statystyki-jest-apel-do-ministrow-edukacji

Strauss, A.L. i Corbin, J.M. (1998). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques (2nd ed.). Sage.

Ślęzak, I. i Niedbalski, J. (2014). Główne funkcje programu NVivo a procedury metodologii teorii ugruntowanej, czyli jak realizować badanie oparte na MTU, korzystając z oprogramowania CAQDA? W: J. Niedbalski (red.), Metody i techniki odkrywania wiedzy. Narzędzia CAQDAS w procesie analizy danych jakościowych (s. 77–92). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Wojtczuk, A. (2020). Pandemia koronawirusa – zmiana w świecie. Zagrożenia dla zdrowia psychicznego i szanse rozwojowe. Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 20(13), 101–113. https://doi.org/10.34739/sn.2020.20.10

Opublikowane
2024-06-27
Jak cytować
Zbróg, Z. J., Olechowska, A., & Szplit, A. (2024). Kompetencje społeczno-emocjonalne przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 19(2 (73), 105-117. https://doi.org/10.35765/eetp.2024.1973.08
Numer
Tom 19 Nr 2 (73) (2024): Rola rodziny i szkoły w kształtowaniu kompetencji inter- i intrapersonalnych
Dział
Thematic Articles

Copyright (c) 2024 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.

2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji: 
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.

Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych: