Wizerunek nauczyciela we współczesnym społeczeństwie polskim
Abstrakt
W artykule została podjęta analiza etiologii społecznego wizerunku nauczyciela w Polsce, a także – na podstawie istniejących na gruncie polskim badań – zaprezentowanie tego wizerunku. Jest to zatem próba odpowiedzi na pytanie: jak jest i skąd się to bierze w odniesieniu do postrzegania nauczyciela w społeczeństwie polskim. Tworzenie się wizerunku nauczyciela jest uwarunkowane wieloma czynnikami, stąd też refleksja nad tym procesem musi uwzględniać zmiany życia społecznego, kontekst społeczno-kulturowy, nowe oczekiwania wobec nauczyciela. Również badania tego procesu muszą być wieloaspektowe, co wymaga dłuższego horyzontu czasowego. Niniejszy artykuł stanowi teoretyczną podstawę do przeprowadzenia w przyszłości badań empirycznych. Jak bowiem wynika z przeanalizowanej literatury, istniejące badania w tym względzie są niepełne, częstokroć tylko sondażowe. Postrzeganie społeczne (wizerunek) nauczycieli jest związane z oczekiwaniami, jakie społeczeństwo formułuje wobec tej grupy zawodowej,a to z kolei ma związek z pojmowaniem roli i funkcji nauczyciela. Zagadnienia te wyznaczają strukturę artykułu: 1) Rola i zadania nauczycieli wczoraj i dziś; 2) Społeczne oczekiwania wobec nauczycieli; 3) Uwarunkowania społecznego wizerunku nauczyciela. Analiza literatury i istniejących badań pozwala zidentyfikować pewien dysonans między oczekiwaniami społecznymi wobec zawodu nauczyciela a możliwościami sprostania im. Ten dysonans jest uwarunkowany wieloaspektowo. Składają się na niego czynniki społeczne, organizacyjne i podmiotowe – związane z doborem kandydatów do zawodu nauczycielskiego, jakością ich kształcenia i (nie)możliwością sprostania wymogom roli ze względu na ich nieadekwatność do rzeczywistych (podmiotowych, organizacyjnych) możliwości sprostania im. Rozwiązaniem powyżej wspomnianego dysonansu między oczekiwaniami społecznymi wobec zawodu nauczyciela a możliwościami sprostania im wydaje się po pierwsze urealnienie, tj. w praktyce obniżenie poziomu oczekiwań społecznych wobec nauczyciela, po drugie – przedefiniowanie roli nauczyciela.
Bibliografia
Appelt K., Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka?, [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Aronson E. i in., Psychologia społeczna – serce i umysł, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 1997.
Bednarska M., Musiał E., O nauczycielu. Podręcznik do pedeutologii, ATUT, Wrocław 2012.
Dawid J.W., O duszy nauczycielstwa, opracował, wstępem i przypisami opatrzył oraz podał do druku E. Walewander, RW KUL, Lublin 2002.
Day Ch., Rozwój zawodowy nauczyciela. Uczenie się przez całe życie, (tłum.) J. Michalik, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004.
Dąbrowska. E.T., Nauczycielu jaki jesteś?, WSP TWP, Warszawa 1999.
Dewey J., Moje pedagogiczne credo, „Żak”, Warszawa 2005.
Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. III, M-O, red. T. Pilch, „Żak”, Warszawa 2003.
Key E., Stulecie dziecka, Nasza Księgarnia, Warszawa 1928.
Kurdybacha Ł., Zawód nauczyciela w ciągu wieków, Czytelnik, Warszawa 1948.
Kwaśnica R., Wprowadzenie do myślenia. O wspomaganiu nauczycieli w rozwoju, Wrocławska Oficyna Nauczycielska, Wrocław 1994.
Kwiatkowski S.M., Oczekiwania społeczne wobec nauczycieli – w kierunku szlachetnej utopii, [w:] Nauczyciel w świecie współczesnym, red. B. Muchacka, M. Szymański, „Impuls”, Kraków 2008.
Kwintylian M.F., Kształcenie mówcy, Księgi I, II i X, Żak, Warszawa 2002.
Murawska E., Być nauczycielem to znaczy mierzyć się z (nie)wykonalnymi zadaniami zawodowymi, [w:] Opieka – wychowanie – kształcenie. Moduły edukacyjne, red. W. Woronowich, D. Apanel, „Impuls”, Kraków 2010.
Murawska E., Społeczne oczekiwania wobec nauczyciela. Nauczyciel między tym, co możliwe, a tym, co niemożliwe…, [w:] Opieka i wychowanie – tradycja i problemy współczesne, red. D. Apanel, „Impuls”, Kraków 2009.
Nalaskowski A., Nauczyciele z prowincji u progu reformy edukacji, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 1997.
Nowosad I., Nauczyciel-wychowawca czasu polskich przełomów, „Impuls”, Kraków 2001.
Piramowicz G., Powinności nauczyciela oraz wybór mów i listów, oprac. i wstępem opatrzyła K. Mrozowiska, Ossolineum, DeAgostini, (Zakład Narodowy im. Ossolińskich), Wrocław 2005.
Platon, Państwo, ks. VII, IV, t. II, przełożył, wstępem i objaśnieniami opatrzył W. Witwicki, Wyd. AFLA, Warszawa 1994.
Rowid H., Szkoła twórcza. Podstawy teoretyczne i drogi urzeczywistnienia nowej, Gebethner i Wolff, Kraków 1931.
Rutkowiak J., Etos nauczycielski jako zapoznana problematyka pedeutologiczna, „Kwartalnik Pedagogiczny” nr 1, 1991.
Szempruch J., Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne, „Impuls”, Kraków 2013.
Śliwerski B., Program wychowawczy szkoły, WSiP, Warszawa 2001.
Waszyńska K., Woźniak A. , Społeczny kontekst zawodu nauczyciela. Analiza zasobów i trudności, [w:] Obraz szkoły i nauczyciela. Egzemplifikacje teoretyczne i empiryczne, red. E. Murawska, „Impuls”, Kraków 2010.
Wawrzyniak-Beszterda R., Doświadczenia komunikacyjne uczniów w czasie lekcji. Studium empiryczne, „Impuls”, Kraków 2002.
Śliwerski B., Nauczyciel jako zawód, http://oskko.edu.pl/kongres1/ materialy/BSliwerski-Kongres.pdf. (dostęp: 15.12.2013).
Wizerunek nauczyciela, www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/ K_173_12.PDF? (dostęp: 15.12.2013).
Copyright (c) 2016 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
