Dziecięce koncepcje wiedzy i poznania - o rozwoju myślenia epistemologicznego dzieci we wczesnym i średnim dzieciństwie
Abstrakt
Refleksja metapoznawcza i epistemologiczna są często uważane za formy aktywności niedostępne percepcji małego dziecka. Tymczasem badania świadczą, że dzieci już na stosunkowo wczesnych etapach rozwoju są żywotnie zainteresowane tym, co dzieje się w umyśle człowieka, obserwują i wyciągają wnioski, formułują własne, osobiste teorie wiedzy i uczenia się szybko przechodząc od tzw. „naiwnych teorii umysłu” do rozważań natury epistemologicznej. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie czytelnikom istoty refleksji epistemologicznej i roli, jaką pełni ona w rozwoju dziecięcych koncepcji wiedzy i poznania. Analizy teoretyczne wzbogacone zostaną prezentacją projektu badawczego, który zmierzał do znalezienia odpowiedzi na następujące pytania: Jaką koncepcją wiedzy posługują się dzieci w młodszym wieku szkolnym? Jakie dostrzegają różnice między wiedzą a uczeniem się? W oparciu o analizę semantyczną zebranych wypowiedzi graficznych i werbalnych dzieci ukazana zostanie rola osobistej epistemologii jako istotnego wymiaru przyszłej kompetencji w świadomym regulowaniu własnego uczenia się, ocenianiu jego skuteczności i wyznaczaniu sobie kolejnych celów. W podsumowaniu tekstu przedstawione zostaną wnioski dla praktyki edukacyjnej.
Bibliografia
Alexander J.M., Schwanenflugel P.J. (1996). Development of metacognitive concepts about thinking in gifted and non-gifted children: Recent research, “Learning & Individual Differences,” vol. 8, no. 4 pp. 305–325.
Barzilai S., Zohar A. (2014). Reconsidering personal epistemology as metacognition: A multifaceted approach to the analysis of epistemic thinking, “Education Psychologist,” vol. 49 (1), pp. 13–35.
Bendixen L.D., Feucht F.C. (eds.) (2010). Personal epistemology in the classroom. Theory, research, and implication for practice, New York: Cambridge University Press.
Bendixen L.D., Rule D.C. (2004). An integrative approach to personal epistemology: A guiding model, “Educational Psychologist,” vol. 39 (1), pp. 69–80.
Białecka-Pikul M. (2012). Narodziny i rozwój refleksji nad myśleniem [The birth and development of reflection on thinking], Krakow: UJ.
Briell J., Elen J., Verschaffen L., Clarebout G. (2011). Personal epistemology: Nomenclature, conceptualizations, and measurements, [in:] J. Elen, E. Stahl, R. Bromme, G. Clare- bout (eds.), Links between beliefs and cognitive flexibility: Lessons learned, Springer Science+Business Media, pp. 7–36.
Carpendale J.I., Chandler M.J. (1996). On the distinction between false belief understanding and subscribing to an interpretive theory of mind, “Child Development,” vol. 67, pp. 1686–1706.
Feucht F.C. (2010). Epistemic climate in elementary classrooms, [in:] L.D. Bendixen, F.C. Feucht (eds.), Personal epistemology in the classroom: Theory, research, and implications for practice, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 55–93.
Flavell J.H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive-developmental inquiry, “American Psychologist,” vol. 34 (10), pp. 906–911.
Flavell J.H., Green F.L., Flavell E.R. (1995). Young children’s knowledge about thinking, “Monographs of the Society for Research in Child Development,” series no. 243, vol. 60, no. 1.
Gawrych A. (2017). Koncepcja uczenia się w wypowiedziach dzieci w młodszym wieku szkolnym [The concept of learning in the statements of younger school children] [Unpublished thesis, written under the supervision of Dr. Dorota Zdybel for the University of Social Sciences in Łódź].
Hofer B. (2004). Epistemological understanding as a metacognitive process: Thinking aloud during online searching, “Educational Research,” vol. 39 (1), pp. 43–55.
Hofer B.K., Bendixen L.D. (2012). Personal epistemology: Theory, research, and future directions, [in:] APA educational psychology handbook. DOI: 10.1037/13273-009. https:// www.researchgate.net/publication/284893012_Personal_epistemology_Theory_re- search_and_future_directions
Hoskins, B., Fredriksson, U. (2008). Learning to learn: What is it and can it be measured? “JRC Scientific and Technical Reports,” Luxemburg: Office for Official Publications of the European Communities.
Kanevsky L., Geake J. (2004). Inside the zone of proximal development: Validating a multifactor model of learning potential with gifted students and their peers, “Journal for the Education of the Gifted,” vol. 28 (2), pp. 182–217.
King P.M., Kitchener K.S. (2004). Reflective judgment: Theory and research on the development of epistemic assumptions through adulthood, “Educational Psychologist,” vol. 39 (1), pp. 5–18.
Key competences in the process of lifelong learning. European Reference Framework. EU Council Recommendations of 22 May 2018 on Key Competences for Lifelong Learning. (2018/C 189/01). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELE X:32018H0604(01)&from=EN
Kuhn D. (2000). Theory of mind, metacognition, and reasoning: A life-span perspective, [in:] P. Mitchell, K.J. Riggs (eds.), Children’s reasoning and the mind, New York: Psychology Press, pp. 301–326.
Kuhn D., Dean D. Jr. (2004). Metacognition: A bridge between cognitive psychology and educational practice, “Theory Into Practice,” vol. 43 (4), pp. 268–273. DOI: 10.1207/ s15430421tip4304_4
Kuhn D., Weinstock M. (2002). What is epistemological thinking and why does it matter?, [in:] B.K. Hofer, P.R. Pintrich (eds.), Personal epistemology: The psychology of beliefs about knowledge and knowing, New York: Routledge, pp. 121–144.
Ledzińska M., Czerniawska M. (2011). Prawidłowości rozwoju sfery metapoznawczej w teorii i praktyce nauczania [Patterns of the development of the metacognitive func- tion in teaching theory and practice], [in:] J. Trempała (ed.), Prawidłowości rozwoju człowieka [Patterns of human development], Warsaw: PWN, pp. 353–363.
Pillow B.H. (2008). Development of children’s understanding of cognitive activities, “The Journal of Genetic Psychology,” vol. 169 (4), pp. 297–321.
Pramling I. (1986). The origin of the child’s idea of learning through practice, “European Journal of Psychology of Education,” vol. 1 (3), pp. 31–46.
Schommer-Aikins M. (2002). An evolving theoretical framework for epistemological belief system, [in:] B.K. Hofer, P.R. Pintrich (eds.), Personal epistemology: The psychology of beliefs about knowledge and knowing, Mahwah, NJ–London: LEA Publishers, pp. 103–118.
Wellman H.M. (1985). The child’s theory of mind: The development of conceptions of cognition, [in:] S.R. Yussen (ed.), The growth of reflection in children, Orlando, FL: Academic Press.
Copyright (c) 2020 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
